Korach | Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap
Vrede en saamhorigheid bereik je niet door iedereen gelijk te behandelen, maar door ieder mens gelijk te respecteren. Niemand is namelijk gelijk, maar iedereen is wel gelijkwaardig. Er is niets mis met hiërarchie, zolang de leiders geen misbruik van hun positie maken. Moshe was hét voorbeeld van een ware leider en zo heeft G-d ervoor gezorgd dat tot op de dag van vandaag, door alle generaties heen, er altijd Joodse leiders zouden zijn.
Download hier een printversie van dit artikel (PDF)
Eén jaar na het vertrek uit Egypte bevond het Joodse volk zich aan de zuidelijke grens van Israel. Echter, ten gevolge van het negatieve verslag van de verspieders over het land, weigerde het Joodse volk om Israel binnen te treden (zie de parasha van vorige week, Shelach Lecha).
Als gevolg hiervan zou het volk nog 39 jaar in de woestijn ronddwalen. Iedereen die op dat moment boven de 20 was, zou in de woestijn sterven. De volgende generatie zou pas zijn intrede in het Heilige Land gaan doen. Wat een schok en teleurstelling! Als reactie op dit vreselijke nieuws volgden er drie opstanden. Twee daarvan kwamen in de parasha van vorige week aan bod. De derde in onze parasha.
Drie opstanden
De eerste was de opstand van de Maapieliem, die tegen G-ds wil besloten om toch direct Israel binnen te treden. Ze kwamen Israel binnen zonder de ark en zonder de Torah. Ze werden door de toenmalige bewoners van het land verslagen en vermoord.
Dit vertegenwoordigt de nationalistische Jood. Zijn voorkeur gaat uit naar een seculier Israel. Hij kiest voor het Heilige Land, maar zonder Torah, zonder diepte of extra dimensie. Een land waar G-d overbodig zou zijn en waarin de jurisprudentie niet op de Torah gebaseerd is.
De tweede opstand was die van de Houtverzamelaar, een man wiens naam niet vermeld wordt. Hij ging de Shabbat overtreden door hout op te rapen onder het toeziend oog van het publiek. Zijn reactie op het nog 39 jaar rondzwerven in de woestijn was een totale afscheiding van G-d. “Dan maar niet”, meende deze beste man. “Laten we alles overboord gooien. We kunnen niet naar het beloofde land, dan hoeft Shabbat ook niet meer, geen gezeur over verplichtingen en mitswot. Vrijheid en blijheid. Als we toch niet naar Israel kunnen gaan heeft het Jodendom ook geen zin. Wij doen gewoon wat wij willen, wanneer wij willen en waar wij willen.”
Dit vertegenwoordigt de Jood die zijn kop in het zand steekt. Hij speelt verstoppertje en denkt zijn Joodse ziel te kunnen verbergen. Maar vroeg of laat komt zijn Joodse hart weer bij hem aankloppen. Misschien zal hij ineens verlangen om op Yom Kipoer naar sjoel te gaan of wordt hij woedend wanneer iemand een antisemitische opmerking maakt.
De derde opstand was van Korach, die het leiderschap van Moshe weigerde te accepteren. Hij was tegen rabbijnen die allerlei regels opleggen. “Iedereen kan rabbijn zijn”, verklaarde hij. “Iedereen kan de mondelinge leer bepalen. Ik ga een nieuw Jodendom maken waarbij iedereen G-ds woord mag interpreteren”. Dit is de liberale Jood. Hij kiest voor een verwaterd Jodendom: een Torah die hij op zijn eigen manier wenst te verklaren.
Korach protesteerde hevig tegen het feit dat zijn eigen oom, Moshe, die nota bene van zijn eigen familie en stam was, een vooraanstaande positie had gekregen. Niet alleen dat, maar ook de broer van Moshe, Aharon, had een belangrijke rol: hij was de Hogepriester. Deze vooraanstaande posities hadden zij niet zelf gekozen, maar werden door G-d aan Moshe en Aharon gegeven, maar dat belette Korach niet om ze ervan te beschuldigen dat ze alle leuke baantjes voor zichzelf hadden genomen.
“We zijn allemaal heilig”, verklaarde Korach. “Waarom verheffen jullie jezelf boven de gemeenschap?”
Korach had gelijk. Iedereen is een schepsel van G-d. Ieder mens draagt een stukje G-ddelijkheid en spirituele energie in zich. Iedereen heeft recht om zich direct tot G-d te wenden, zonder tussenpersoon. We zijn allemaal gelijk! Eenheid én saamhorigheid. Liberté, Égalité, Fraternité (Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap) was het motto van de Franse revolutie. Het communisme pleitte ook voor broederschap en totale gelijkheid.
Had Korach dan toch gelijk? Willen wij niet allemaal Gelijkheid, Eenheid en Broederschap! Maar Korach had beter zijn mond kunnen houden, ook al had hij gelijk. Hij had namelijk ook vreselijk ongelijk. Ten eerste en vooral omdat hij ruzie maakte.
Ten tweede omdat G-d vele schepselen gemaakt heeft en Hij iedereen verschillend gecreëerd heeft. Er zijn zelfs geen twee sneeuwvlokken die identiek zijn. Er bestaan duizenden soorten insecten en andere dieren. De diversiteit van planten en dieren is ongekend groot.
Liberté, Égalité, Fraternité
Liberté, Égalité, Fraternité ou la Mort. Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap of de Dood stond op aanplakbiljetten in Frankrijk. De guillotine werd gebruikt om mensen te vermoorden die niet achter de revolutionaire ideeën van Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap stonden. Wat een vrijheid als je om diezelfde vrijheid terechtstaat en de doodstraf krijgt!
“Toen ik zag wat er gedaan werd onder het mom van Broederschap, was ik bang om iemand mijn broer te noemen”, zei een Franse filosoof.
Tijdens de Franse revolutie mochten de Joden emanciperen. Stanislas de Clermont Tonnerre verklaarde in 1789 dat elke Jood als individu, maar niet als volk, gerespecteerd zou worden. Wat een revolutie! Totdat een Joodse officier in 1894, Dreyfus genaamd, terecht stond voor spionage voor Duitsland, verraad dat hij nooit gepleegd had. Hij kreeg een levenslange gevangenisstraf die hij op Duivelseiland moest uitzitten. Colonel Picquart, die de echte spion ontdekte, werd ook gevangengezet. Emile Zola, de schrijver die de president in zijn beroemde brief ‘J’accuse‘ beschuldigde, vluchtte naar Engeland om gevangenisstraf te ontwijken. Pas in 1906 werd Dreyfus vrijgesproken. Deze affaire bracht heel veel antisemitisme aan het licht. Je was een Dreyfusard of niet. Voor of tegen de Joden. Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap!
Het communisme in de voormalige Sovjet-Unie eindigde ook in een terreurbewind. Kennelijk klopten Korachs ideeën niet helemaal. Niet iedereen is gelijk. Napoleon en Karl Marx hadden misschien beter in onze parasha kunnen kijken alvorens zij hun ideeën naar buiten brachten.
Verschillen toejuichen
Vrede en saamhorigheid bereikt men namelijk niet door Gelijkheid. Niemand is gelijk. Maar iedereen is wel gelijkwaardig. Let op het onderscheid.
In de Talmoed staat: Als een mens munten slaat van dezelfde mal, dan zijn ze allemaal gelijk. Maar G-d heeft vanaf Adam de hele mensheid gevormd en er zijn geen twee individuen die er precies hetzelfde uitzien. Onze geleerden voegen toe in Berachot 58a: Zoals twee gezichten niet identiek zijn, zo zijn twee karakters niet hetzelfde. Zelfs identieke tweelingen zijn niet 100% gelijk.
Iedereen moet zijn uniekheid juist koesteren. Een timmerman is een timmerman en een wetenschapper is een wetenschapper. Ben je een kind, gedraag je dan als een kind. Ben je een koning, gedraag je dan als zodanig, enzovoort.
Vrede en saamhorigheid bereik je door respect. Respect voor een ander en vooral respect voor verschillen. Want ziet U, G-d is één. Vanuit Zijn Eénheid heeft Hij diversiteit geschapen d.w.z. oneindig veel verschillende schepselen. Wanneer wij op onze beurt in die diversiteit weer de Eénheid van G-d weten te ontdekken, dan hebben wij van diversiteit weer éénheid gemaakt. De cirkel is dan rond.
We hebben dan zelfs een nog hoger niveau bereikt dan de eenheid van G-d. Zijn eenheid is namelijk één aspect van Hem en niet Hemzelf. Hij is eenheid en diversiteit tegelijk. Wanneer ook wij diversiteit en eenheid weten te vermengen door in de diversiteit van de wereld G-ddelijke eenheid te brengen, dan hebben wij het doel van de schepping bereikt.
Eenheid
Maar hoe doen we dat? Hoe ontdekken wij de eenheid, de G-ddelijkheid, in elk schepsel?
- Door te beseffen dat elk schepsel door G-d gemaakt is en het daarom ook te respecteren. De Torah gebiedt ons om dieren en planten te respecteren, om er bewust mee om te gaan. Dieren mogen niet onnodig gekweld worden en planten horen niet roekeloos verwoest te worden. Niets in de schepping mag onnodig beschadigd of onbruikbaar gemaakt worden. Des te meer dient ieder mens gerespecteerd te worden. Daarmee moeten we een onderscheid maken tussen wat iemand doet en wat iemand is. We respecteren elk mens, maar kunnen niet altijd goedkeuren wat hij doet. Wat we moeten beseffen is, dat als het de moeite waard is voor G-d om iemand of iets te scheppen, wie zijn wij dan om het te verachten, te beschadigen of te verwoesten?
- Door elk schepsel te gebruiken om G-d ermee te dienen en er een goede daad mee te verrichten.
Korachs ideeën zijn de grond ingeboord. Hij is zelf door de aarde opgeslokt. Zijn idealisme, de Franse revolutie en het communisme bleken formules te zijn die in vlammen opgingen. De 250 opstandelingen, die Korach vergezelden, werden door vuur gedood. Kennelijk is hiërarchie een noodzaak, zelfs in de spirituele wereld. Blijkbaar voegen grenzen en verschillen iets toe, mits diegenen die aan de macht zijn hun onderdanen respecteren en hun positie gebruiken en niet misbruiken.
Laat iedereen zijn eigen taken doen. Laat iedereen binnen zijn eigen mogelijkheden, grenzen en volgens zijn eigen individueel potentieel zich tot zijn maximum ontplooien. Ieder mens kan zijn unieke individuele talenten gebruiken om een mooiere wereld te maken. Zo wordt de diversiteit iets heel moois.
Laat iedereen de verschillen toejuichen omdat juist de diversiteit de mogelijkheid geeft om elkaar aan te vullen. Niemand geniet van een concert waarin steeds dezelfde noot gespeeld wordt. Een schilderij met slechts één egale kleur wordt door niemand gewaardeerd. Een wereld waar iedereen hetzelfde is en hetzelfde doet zou niet functioneren. De verscheidenheid is juist wat de mogelijkheid geeft tot harmonie. Aan ons om de verschillen niet alleen te respecteren, maar zelfs toe te juichen.
Moshe in elke generatie
Ik heb ooit kennis mogen maken met een hele grote leider, de Lubavitcher Rebbe, die elk mens niet alleen respecteerde, maar ook aanmoedigde om zijn potentieel ten volste te gebruiken. Hij was de Moses van de twintigste eeuw.
G-d heeft het Joodse volk namelijk nooit verlaten. Moshe was een grote leider. Zo ook heeft G-d aan het Joodse volk in elke generatie leiders geschonken. Na de dood van Moshe heeft Yehoshoe’a hem opgevolgd. Yehoshoe’a heeft het Joodse volk over de grens naar Israel gebracht en elke stam zijn deel gegeven.
Vervolgens kwamen de ‘Ouderen’ en daarna 14 rechters en profeten. Daarna kwamen koningen, Sha’oel, David, Shlomo en nog vele andere vorsten. Vervolgens stonden de Nesiïem, de voorzitters van het hooggerechtshof aan het hoofd van het Joodse volk gevolgd door grote geleerden. Dit alles is bijgehouden: de namen, de geboorte – en sterfdata van alle leiders, van generatie tot generatie, van leraar tot leerling, tot aan onze generatie toe.
In 1902 werd in de Ukraine een speciale ziel geboren, de Lubavitcher Rebbe (1902- 1994). Op 3 Tamoez gedenken wij zijn sterfdag.
Hij was een spirituele vorst die van kleins af aan over Mashiach en een betere toekomst droomde. Een geleerde die twee wereldoorlogen van heel dichtbij moest meemaken. Hij keek naar een wereld die in vlammen was opgegaan.
Toen hij 48 jaar werd nam hij in New York het leiderschap van een kleine Lubavitcher gemeenschap op zich. En toen begon zijn revolutie. Hij blies frisse Joodse lucht in een bijna verbrand Jodendom. Nieuw leven te midden van tranen en trauma’s. Hij was een rechtschapen man met een wereldwijde visie. Een visie en een sterke wens dat Mashiach zich heel gauw zal openbaren. Een man die keihard in het unieke potentieel van elk individu geloofde, ongeacht wat hij had meegemaakt. Hij was een leider die ieder individu aanmoedigde om zelf ook een leider te worden.
Hij durfde het aan om alle drie groepen uit de woestijn toe te spreken, aan te moedigen en weer op het juiste pad te brengen. De drie opstanden die in de woestijn plaatsvonden hebben zich namelijk in ons tijdperk herhaald. Voor elke groepering had hij de juiste boodschap.
Hij sprak met groep 1 die een Israel zonder Torah wenste. Deze Israelische premiers, ministers en ambassadeurs kwamen naar New York om met de Rebbe te overleggen over militaire en politieke strategieën.
Groep 2, de Joodse groep die vindt dat het Jodendom voor hem niet relevant is, heeft hij vol liefde en met respect ontvangen. Hij keek bij elk mens naar zijn ziel en niet naar hoeveel Jodendom hij in de praktijk bracht.
Groep 3, de mensen die van mening waren dat je het Jodendom moest laten verwateren om het acceptabel te maken voor de moderne Jood. Niets ervan, verklaarde de Lubavitcher Rebbe. Jullie onderschatten de kracht en bereidwilligheid van een nieuwe generatie! Deze Rebbe had zijn grootste geloof en vertrouwen in de jeugd. Hij was ervan overtuigd dat de jonge mensen uitsluitend de waarheid wilden horen. Geen verwaterd en aangepast Jodendom voor groep drie. Alleen het authentieke zou voor deze enthousiaste jeugd voldoen. En zo geschiedde. Nieuwe generaties groeiden en bloeiden met een enorme revolutionaire kracht. Het seculiere Israel bleek helemaal niet zo seculier te zijn.
Hij moedigde iedereen aan om zijn eigen talenten en gaven te ontplooien. Hij overtuigde elk mens ervan dat hij deze wereld tekort zou doen wanneer hij zijn individuele capaciteiten niet zou ontwikkelen. Hij moedigde de overlevenden van de Holocaust aan om nog meer goede daden te verrichten ter nagedachtenis aan allen die vermoord waren.
Er kwam eens een gehandicapte jonge man bij de Lubavitcher Rebbe. Zoals je van een rechtschapen man zou verwachten was de Rebbe bijzonder aardig tegen hem. Echter was er meer aan de hand: de Rebbe heeft de jongen met heel veel liefde benaderd doch niet met medelijden. Zijn boodschap aan hem was dat G-d hem uiteraard niet in deze situatie had gebracht om hem te pesten of te straffen. Integendeel, G- d had, door de handicap, hem gedwongen om naar diepere krachten in zichzelf te graven die hij anders nooit zou hebben ontdekt. Ineens werd zijn handicap juist een katalysator, een reden om inactief-potentieel tot leven te roepen.
In de ogen van de Rebbe was deze jongen juist begaafd en uitgerust met ongekende mogelijkheden, waar niet-gehandicapten mensen niet over beschikken. De Rebbe had door deze benadering de situatie van deze jonge man ineens veranderd van een zielig geval naar een uitzonderlijke positie. Toen onze jongen de Rebbe verliet, was hij helemaal blij en opgewekt en voelde hij zich juist bevoorrecht dat G-d hém gekozen had om een unieke taak te vervullen en daarmee diepe krachten in zichzelf te ontdekken. De Lubavitcher Rebbe is een ware leider, iemand die anderen kracht geeft om op hun beurt ook een leider te worden; een leider over zichzelf, over hun omstandigheden: het kunnen omdraaien van een moeilijke situatie naar een lichtgevend punt. Alleen een invalide, juist door zijn mankement, zou dat unieke potentieel, met zijn eigen zweet en tranen kunnen bereiken.
Met liefde
Zoals de Nazi’s iedere Jood uit haat hebben opgespoord, zo heeft de Lubavitcher Rebbe getracht elke Jood met liefde te bereiken (Rabbi Jonathan Sacks). Om dit doel wereldwijd te kunnen behalen heeft hij duizenden afgezanten, Rabbijnen met hun gezin, naar alle uithoeken van de wereld gestuurd om daar te gaan wonen, tot aan Utrecht toe. Zij gingen Joden in hun stad warmte en liefde en kracht brengen. Uit naam van de Lubavitcher Rebbe hebben zij een boodschap van respect, liefde en persoonlijke aandacht aan iedereen gebracht die zij tegenkwamen. Deze rabbijnen hebben hun Joodse enclave verlaten om alle drie de groepen te woord te staan.
We staan aan de drempel van de komst van de Mashiach, een Joodse koning die een nieuw tijdperk zal inluiden. Een afgezant van G-d die een revolutie zal bewerkstelligen waar we ons nu nog weinig van kunnen voorstellen. Eén ding is zeker en dat is dat de veranderingen die plaats zullen vinden zo gigantisch gaan zijn, zó verbijsterend en grandioos, dat wij pas de pijn van onze lange ballingschap zullen kunnen vatten en vervolgens vergeten. Met minder dan dat zullen wij geen genoegen nemen.
Want geloof mij, we hebben niet 2000 jaar bloed en tranen vergoten om uiteindelijk een kopje koffie op het strand in Tel Aviv te kunnen drinken. Noch zijn wij millennia lang vervolgd om nobelprijzen te kunnen winnen en onze naam in het wereldnieuws te zien staan. Ons volk heeft niet Treblinka en Dachau overleefd om ons af te vragen of de VN ons wel of niet het recht zullen geven om in ons eigen land vrij te kunnen ademen. Het is fantastisch om een eigen vlag en luchtmacht te hebben zoals alle 194 andere landen ter wereld dat hebben. Hoe prachtig dit allemaal ook is, dit is niet ons einddoel. Dit is nog niet ons ware succes.
Wij hebben in ons het potentieel om veel meer te bereiken en veel dieper te gaan. Wij bereiden ons voor op een tijdperk waarin niet de diamanten zullen glimmen, maar vooral onze lieve daden. Een revolutie in de geschiedenis waarbij Mashiach elke Jood uit de hele wereld zal meenemen, ongeacht zijn niveau, ongeacht zijn kennis en ongeacht hoeveel hij praktiseert. Geen Jood zal achterblijven.
Laten we nog even volhouden en de laatste push geven, nog één goede daad verrichten en onze eigen unieke bijdrage leveren aan een betere wereld, een toekomstige wereld, waarin de kennis van G-d de wereld zal vullen zoals de wateren de zee bedekken, (Yeshayahoe 11-9)
כִּֽי־מָלְאָ֣ה הָאָ֗רֶץ דֵּעָה֙ אֶת־ה’ כַּמַּ֖יִם לַיָּ֥ם מְכַסִּֽים
Doe jij ook mee?
Shabbat shalom!
Bracha Heintz
www.chabadutrecht.nl
Geïnspireerd op lessen van Rav YY Jacobson. Vragen, feedback en commentaar is welkom!
Speciale dank voor de opmaak en correcties van Rianne Meyer, Sonja Tamam en Devorah vd Heiden.
Klik hier om wekelijks per WhatsApp een artikel te ontvangen!
Help mee om de continuïteit van deze artikelen te waarborgen. Door te sponsoren word je een actieve partner en steun je ook verdere activiteiten! Doneren kan hier op chabadutrecht.nl/doneren.
Beeld: chabad.org
