Categorie: Inspiratie

Wezot Haberacha | Een nieuwe wereld scheppen

Wezot Haberacha | Een nieuwe wereld scheppen

We zitten nu midden in de feestdagen, maar de wereld met al zijn goede en minder leuke kanten bestaat nog steeds. Wat brengt het je? Mooie dingen of ook problemen, wrijvingen, ruzies of zelfs trauma’s? Hoe kunnen we dit aan? Het laatste tekstgedeelte uit de Tora geeft een lichtpuntje en laat zien dat jij en ik bij machte zijn om een nieuwe realiteit voor onszelf te scheppen.

Download hier een printversie van dit artikel (PDF)

‘Het slotstuk bepaalt alles’, vertelt de Talmoed ons in Berachot 12 – 1. Wat spannend, geachte lezer, want we zijn inmiddels gearriveerd bij het allerlaatste deel van de Torah, het allerlaatste gedeelte van het vijfde boek. Wat is de laatste boodschap die de Torah ons meegeeft voordat wij weer van vooraf aan zullen beginnen?

In deze laatste Parasha zegent Moshe, vlak voor zijn overlijden, het Joodse volk. Vervolgens wordt beschreven hoe Moshe de berg Newo beklom om daar zijn ziel aan zijn Schepper terug te geven. De laatste verzen spreken uit hoe fantastisch Moshe was:

‘En er is in Israel nooit een profeet geweest zoals Moshe, die direct met G-d kon communiceren. Voor alle tekens en wonderen die G-d hem gestuurd had om in Egypte te doen, voor Farao en voor al zijn dienaren en voor zijn land. En voor de sterke hand en voor al het grote ontzagwekkende dat Moshe gedaan heeft voor de ogen van heel Israel.’ 
Deuteronomium / Dewariem 34, 10-12

Dit zijn de laatste woorden van de Torah. We zijn natuurlijk het meest nieuwsgierig naar de allerlaatste zin en woorden. Want wat wordt er bedoeld met ‘een sterke hand’? Wat is ‘het ontzagwekkende’ dat Moshe gedaan heeft? Er zijn namelijk zoveel wonderen gebeurd. En wat heeft Moshe gedaan ‘voor de ogen van heel Israel‘?

Gebroken Stenen Tafelen

Rashi, een bekende Frans Joodse geleerde uit de 11e eeuw, helpt ons verder. Hij verwijst ons terug naar Parashat Eekew (Dewariem hoofdstuk 9 vers 17). Daar wordt omschreven hoe Moshe van de berg Sinai afdaalde met de stenen tafelen in zijn handen. Op het moment dat hij het Gouden Kalf zag brak hij  de stenen tafelen.  ‘…en ik heb ze gebroken voor jullie ogen.’ 

De Torah heeft oog voor elk detail. De boodschappen die in de Torah schuilen zijn soms heel subtiel en Rashi bemerkte hier de herhaling ‘voor jullie ogen‘. Wanneer dezelfde uitdrukking op twee verschillende plaatsen voorkomt, bestaat er een verband. De uitdrukking ‘voor jullie ogen’ zien we bij het breken van de tafelen in hoofdstuk 9 en nu weer in het laatste vers van de Torah.

Daarom concludeert Rashi dat beide verzen hetzelfde voorval beschrijven, alhoewel de tafelen niet genoemd worden in het laatste vers van de Torah. ‘De sterke hand’ is de hand van Moshe en ‘het ontzagwekkende voor jullie ogen’ is het breken van de stenen tafelen.

Wat nu? Zou de Torah eindigen met het breken van de stenen tafelen? We eindigen een Parasha toch altijd op een positieve manier, en toch zeker het laatste deel van een heel boek dat tevens het slotstuk is van de hele Torah? Bovendien waren we toch het Joodse volk aan het zegenen en Moshe aan het prijzen hoe uniek en bijzonder hij was in alle fantastische daden die hij verricht had en door alle wonderen die via hem in Egypte tot stand waren gekomen…? En dan dit!

Het aanbidden van het Gouden Kalf was echt het dieptepunt van onze geschiedenis. Een duidelijkere afgodsdienst was er niet. Nota bene vlak na de uittocht uit Egypte; nog geen veertig dagen nadat het hele Joodse volk met eigen ogen en oren de verschijning van G-d op de berg Sinai had mogen beleven en de eerste twee  geboden had mogen horen.

Zou de Torah hiermee eindigen? Met een daad van het Joodse volk waar we ons nog steeds voor moeten schamen? Met de boosheid en woede waarmee onze grootste leider de tafelen brak? En dat ook nog in een Parasha vol met zegens en lofuitingen voor zowel het Joodse volk als voor Moshe? 

Weloverwogen daad

We moeten concluderen dat het breken van de stenen tafelen kennelijk ook – en voorál – een positieve actie is geweest. Hoe anders kunnen we verklaren dat Moshe ze gebroken heeft? Hoe kunnen we van hem zeggen dat hij impulsief reageerde en is gaan gooien met wat hij in handen had? Hoe kunnen we dit zeggen van Moshe, een voorbeeldfiguur van de eerste orde?

Nee, dames en heren, het breken van de stenen tafelen was een weloverwogen daad van Moshe Rabenoe. Moshe kon namelijk kiezen: óf voor de Torah óf voor het Joodse volk. Hij had de stenen tafelen kunnen bewaren en G-d het Joodse volk laten vernietigen. Dat laatste was G-d sowieso al van plan. G-d heeft na het aanbidden van het Gouden Kalf aan Moshe voorgesteld om het hele Joodse volk te vernietigen en een nieuw volk vanaf Moshe en zijn nazaten te stichten. Maar Moshe wilde daar niets van horen.

Moshe Rabenoe zei tegen G-d dat als Hij het Joodse volk zou vernietigen Hij maar beter Moshes naam uit de Torah kon verwijderen. Moshe, onze trouwe leider, heeft het Joodse volk verdedigd en G-d gesmeekt om het hele volk te vergeven, hetgeen later ook geschiedde. Op het moment dat G-d de stenen tafelen wil behouden en het Joodse volk wil vernietigen zegt Moshe tegen G-d: niets daarvan. Het Joodse volk heeft prioriteit boven de Torah en als er tussen die twee gekozen moet worden dan heeft het Joodse volk voorrang. Nee, zegt Moshe Rabenoe tegen G-d: we gaan geen Joods volk vernietigen. We gaan de stenen tafelen breken. Want wie was er nou eerst? Wat is hoger? En wie krijgt er voorrang?

Het Joodse volk gaat vóór en niet de Torah die door de stenen tafelen vertegenwoordigd wordt. De Torah is het verbond tussen G-d en Zijn volk. Een contract tussen beiden. Maar het Joodse volk bestond éérst, daarna kwam pas de Torah.

Moshe Rabenoe maakte een weloverwogen keuze waardoor het Joodse volk bij het maken van het Gouden Kalf niet in gebreke zou gesteld zijn: in plaats van dat het Joodse volk door het dienen van het Gouden Kalf zich schuldig zou hebben gemaakt aan contractbreuk, was het veel verstandiger om het contract te verscheuren en ongeldig te maken. Het is onmogelijk om steen te verscheuren, daarom heeft Moshe Rabenoe de stenen tafelen laten breken. En nu wordt Moshe Rabenoe daarvoor geprezen, voor zijn sterke hand en zijn ontzagwekkende daad in de ogen van heel Israel. Het breken van de stenen tafelen heeft het Joodse volk van de vernietiging gered. En wat kan een Joodse leider nu beter doen dan zijn volk redden? 

Simchat Torah

Wist U dat Wezot Haberacha de enige Parasha in de hele Torah is die niet op Shabbat gelezen wordt? Wanneer wordt het wel gelezen? Op Simchat Torah, het Feest van de Vreugde der Wet. Een dag dat het Joodse volk haar vreugde over de Torah toont door ermee te dansen en te zingen. Het is de dag dat de Torah ons blij maakt. Het is ook de dag dat het Joodse volk de Torah blij maakt.

Men zou zich kunnen afvragen hoe wij de Torah blij kunnen maken en wie zijn wij om dat überhaupt te mogen doen?

In eerste instantie hebben wij de Torah ontvangen. Een ontvanger staat per definitie op een lager niveau dan de gever, althans ten aanzien van de gift. In eerste instantie is de gift in handen van de gever en de ontvanger is afhankelijk van de gever om het te krijgen. Dit klinkt misschien heel simpel maar dit detail zal ons verder helpen het geheel te begrijpen. Op het moment dat het Joodse volk de Torah ontving stond de Torah hoger dan de ontvanger, het Joodse volk. Dit gebeurde bij de berg Sinai. Maar dié Torah, die eerste stenen tafelen, zijn gebroken. Kennelijk waren ze niet zo volmaakt. Daarna hebben wij een tweede set stenen tafelen ontvangen, maar niet meteen. Eerst moesten wij tot inkeer komen. Daarna mocht Moshe Rabenoe nieuwe tafelen uit steen houwen, zie Shemot 34-1:

וַיֹּ֤אמֶר ה֙ אֶל־מֹשֶׁ֔ה פְּסָל־לְךָ֛ שְׁנֵֽי־לֻחֹ֥ת אֲבָנִ֖ים כָּרִאשֹׁנִ֑ים וְכָתַבְתִּי֙ עַל־הַלֻּחֹ֔ת אֶת־הַדְּבָרִ֔ים אֲשֶׁ֥ר הָי֛וּ עַל־הַלֻּחֹ֥ת הָרִאשֹׁנִ֖ים אֲשֶׁ֥ר שִׁבַּֽרְתָּ׃

En G-d zei tegen Moshe, houw voor jezelf twee stenen tafelen zoals de eersten, en Ik zal de woorden schrijven die op de eerste stenen waren die jij hebt gebroken.

‘Jij hebt het contract verscheurd , maak jij nu een nieuw contract en dan zal Ik het invullen.’

Opnieuw staat hier een klein woordje waar heel veel achter zit: אשר betekent die, maar אשר betekent ook bevestigen. G-d zei tegen Moshe Rabenoe: ‘goed gedaan, dat breken van de tafelen’. Die eerste tafelen waren een cadeau uit de hemel waar het Joodse volk geen moeite voor had gedaan.

Door de tafelen te breken heeft Moshe een heel proces in werking gesteld. Een proces van inkeer en verzoening dat uiteindelijk ertoe geleid heeft dat er opnieuw stenen tafelen kwamen. Deze tweede keer was het echter geen cadeau, maar een respons van G-d jegens het Joodse volk nadat het tot inkeer was gekomen. De tweede tafelen waren ‘verdiend’ en daardoor van een hoger niveau dan de eerste. Omdat deze tweede set het resultaat was van onze inkeer, worden wij nu als katalysator en gever beschouwd en zijn wij diegenen die de Torah blij maken.

Verzoening

G-d gaf de tweede set tafelen aan het Joodse volk op Yom Kipoer, een dag die bij uitstek geschikt is voor verzoening. De verzoening herdenken en herbeleven wij op Yom Kipoer op een serieuze manier. Tijdens Soekot en Simchat Torah vieren wij de verzoening op een vrolijke manier met uitbundig zingen en dansen. Alle energie die in Rosh Hashana en Yom Kipoer verborgen ligt, komt tot uiting tijdens Soekot en Simchat Torah. Wat op een serieuze en diepe wijze tijdens de ontzagwekkende dagen is ervaren komt op een uitbundige en openbare manier naar buiten tijdens Soekot en Simchat Torah. Aan het begin van de maand (Rosh Hashana = Joods Nieuwjaar) was de maan bedekt en het licht onzichtbaar, maar de maan was er wel. In het midden van de maand, wanneer Soekot begint is de maan vol en is alle energie zichtbaar.

Je zou je kunnen afvragen waarom Vreugde der Wet niet gevierd wordt op Shawoe-ot, de dag wanneer we de Tien Geboden van G-d hebben ontvangen op de berg Sinai. Natuurlijk zijn we dan blij dat G-d ons dit enorme cadeau heeft gegeven. De vreugde was echter niet compleet. De tafelen werden 40 dagen later op 17 Tamoez gebroken, een dag waarop we tot vandaag de dag vasten.

Yom Kipoer, de dag dat de tweede stenen tafelen werden ontvangen vormt juist het hoogtepunt van de vreugde van de Torah. Op Yom Kipoer herbeleven wij elk jaar onze verzoening met G-d. Wij zijn een heel etmaal bezig om onze relatie met Hem te verbeteren en te verhogen en daarmee iets aan G-d te geven dat Hij zelf niet bezit, namelijk onze inkeer. Inkeer is een goedje dat G-d zelf onmogelijk kan bezitten omdat Hij per definitie volmaakt is en nooit iets fouts doet. En dus zijn de rollen omgekeerd. Op Yom Kipoer zijn wij de gever en G-d de ontvanger van dit sublieme cadeau dat inkeer heet. De relatie met G-d is  bijzonder omdat Hij ons in zijn volmaaktheid toelaat om Hem iets te geven dat Hij niet bezit en niet kan bezitten. En deze relatie wordt op Yom Kipoer, ‘inkeerdag’, nog groter. Het plezier om te geven is in een relatie enorm. Het is een reden om te vieren. Vanwege het serieuze karakter van Yom Kipoer vieren we pas enkele dagen later deze bijzondere relatie tussen mens en G-d. Dit gebeurt tijdens het Loofhuttenfeest met als slot Simchat Torah.

‘De Torah maakt ons blij’ is van toepassing op de eerste gratis verkregen tafelen.

‘Wij maken de Torah blij’ is van toepassing op de tweede tafelen waar we hard voor gewerkt hebben.  

Aanwezigheid

Zo eindigen de vijf boeken van de Torah: met het prijzen van het Joodse volk dat hard gewerkt heeft om de relatie met G-d weer te herstellen en met het prijzen van Moshe Rabenoe die dat allemaal in werking heeft weten te stellen door ervoor te kiezen om de eerste stenen tafelen te breken. 

Wat we vooral als les mee kunnen nemen uit de laatste woorden van de Torah, die op de laatste dag van een hele reeks feestdagen gelezen worden, is het volgende: Wees je ervan bewust dat jij bij machte bent om een nieuwe wereld te scheppen.

Want de feestdagen zullen binnenkort voorbij zijn. We zullen weer het dagelijkse, gewone leven ingaan. De wereld met al zijn goede en minder leuke kanten komt ons weer tegemoet. Problemen, wrijvingen, ruzies en soms zelfs trauma’s kunnen ons doen schrikken. We kunnen ons afvragen of we dit allemaal wel aankunnen. We zoeken inspiratie, kracht en potentieel en toch, op één of andere manier, ontgaat ons dat ene lichtpuntje.

De laatste boodschap van de Torah is: goed gedaan Moshe Rabenoe! Mooie zet, dat breken van die stenen tafelen.

Met andere woorden: schrik niet van tegenslag, moeilijkheden, brokken en problemen.
Integendeel! Maak er gebruik van. Verzamel de kapotte stukken in je leven en keer de dieptepunten om. Creëer voor jezelf nieuwe tafelen. Wees je ervan bewust dat jij bij machte bent om een nieuwe wereld te scheppen.

G-d heeft ons met de muren van de loofhut met liefde omarmd. G-d en het Joodse volk zijn één. Net zoals G-d een wereld heeft geschapen waar Hij zichzelf in heeft verborgen, zo zijn wij in staat om het proces om te keren door een wereld te creëren waarin G-d zichtbaar is. Dit doen wij door Zijn wil uit te voeren waardoor G-d geopenbaard wordt. 

Daarom is het dat, zodra wij klaar zijn op Simchat Torah met het lezen van Zot Haberacha, de laatste Parasha van het vijfde boek, wij enkele minuten later, gelijk weer opnieuw beginnen met het eerste stukje te lezen van het eerste boek, het verhaal van de schepping, Genesis 1.

Hier zien wij dat G-d een wereld heeft gemaakt. Maar omdat wij één zijn met G-d zijn wij ook in staat om een wereld te creëren, een andere wereld. Een wereld waarin tegenslag geen eindpunt is maar als springplank fungeert voor nieuwe stenen tafelen. Een wereld waarin gebroken stukken veranderd worden in het hernieuwen en verfrissen van oude relaties. 

Chag Sameach!

Bracha Heintz

Klik hier om wekelijks per WhatsApp een artikel te ontvangen!

> Lees hier aanvullende informatie in Parsashat Eekew, waar de zin ‘voor jullie ogen’ ook besproken wordt.

Gebaseerd op lessen en artikelen van Rav YY Jacobson. Laat het mij weten indien U deze artikelen niet wenst te ontvangen. Vragen en kritiek zijn ook zeer welkom!


Helpt u mee om de continuïteit van deze artikelen te waarborgen? Door te sponsoren word je een actieve partner en steun je ook verdere activiteiten! Doneren kan hier op chabadutrecht.nl/doneren.

Speciale dank voor de opmaak en correcties door Rianne Meyer, Sonja Tamam en Devorah v.d. Heiden.

 

Haäzinoe | Jouw naam in de Torah

Haäzinoe | Jouw naam in de Torah

Het is bijna niet te geloven, maar één letter in de Parasha van deze week laat zien dat er altijd een mogelijkheid is om opnieuw te beginnen. Iedereen kan veranderen, ook jij, ook ik. Hoe diep een mens ook gezonken is, hoe walgelijk hij zich ook gedragen heeft, de deur blijft altijd op een kiertje open staan.

Download hier de PDF van dit artikel

Het verbond tussen het Joodse volk en G-d is bij de berg Sinai gesloten. Vóór zijn sterven zet Moshe Rabenoe de afspraken nog even op een rijtje: eerst in Parashat Ki Tawo en deze week nogmaals, in poëzievorm, in Parashat Haäzinoe. Bijna de hele Parasha wordt gewijd aan dit gedicht, dat Moshe Rabenoe voordraagt aan het volk.

Jezelf terugvinden

Volgens de overlevering kan iedereen zichzelf terugvinden in Parashat Haäzinoe. Iedere man of vrouw die ooit geleefd heeft of zal leven – en elke gebeurtenis – is in een of andere vorm in deze parasha terug te vinden.

Dit zullen we illustreren met het volgende voorval. We gaan hiervoor terug naar de dertiende eeuw. Nachmanides, de Ramban, Rabbi Moshe Ben Nachman woonde toen in Spanje. Deze grote Spaanse geleerde werd in Gerona (Spanje) in 1194 geboren en stierf in 1270 in Israel.

In de dertiende eeuw begon de sfeer in Spanje zeer onaangenaam te worden voor de Joden. De druk om zich tot het christendom te bekeren werd hoe langer hoe groter. In de veertiende eeuw kwam de inquisitie in volle gang. Dit leidde tot de volledige verbanning van alle Joden uit Spanje in 1492. De keus voor elke Jood, man of vrouw, was bekering, verbanning of de brandstapel.  

De Joodse weg verlaten

Terug naar de Ramban, een zeer grote geleerde, Talmoedist en arts. Eén van zijn beste leerlingen was Reb Awner. Reb Awner was een genie, maar de sfeer in Spanje was niet altijd even inspirerend. Hij bekeerde zich tot het christendom. Reb Awner werd een vooraanstaand persoon, bekend en beroemd. Vanuit zijn positie en hoedanigheid liet hij op een zekere Yom Kipoer zijn voormalige leraar naar zich toe komen. De Ramban besloot om aan zijn verzoek gehoor te geven.

Dit gebeurde op Yom Kipoer (Grote Verzoendag) en Reb Awner ging in aanwezigheid van zijn leraar een varken slachten, snijden, koken en eten. Vervolgens begon hij met zijn leraar te bespreken hoeveel overtredingen hij hierdoor had begaan. Er ontstond een hevige intellectuele discussie, vol met allerlei details uit de Joodse wetgeving. De Ramban was van mening dat het om vier overtredingen ging, maar Reb Awner opperde dat het er vijf waren.

Het debat ging over en weer: had Awner vier of vijf overtredingen begaan? Redeneringen en verklaringen vlogen over tafel totdat de Ramban zijn leerling heel diep en scherp aankeek. Dit raakte hem. De discussie stopte abrupt. ‘Vertel mij’, zei de Ramban, ‘Waarom heb je de Joodse weg verlaten?’

‘Mijn meester, ik zal U vertellen waarom. Ooit gaf U les over Parashat Haäzinoe, de voorlaatste Parasha van het vijfde boek van Mozes. U liet ons weten dat iedere persoon en elke gebeurtenis in geconcentreerde en verborgen vorm in Haäzinoe terug te vinden is. Nu wist ik dat dat uiteraard onmogelijk was. Dit was gewoon kolder en onzin. En als deze uitleg niet klopte dan was de rest van het Jodendom ook niet waar. En dus heb ik het hele Jodendom verlaten.

De Ramban reageerde: ‘Ik blijf er nog steeds bij dat alles en iedereen in Haäzinoe terug te vinden is.’

Laat het mij zien

‘Prima’, zei Reb Awner. ‘Laat mij dan zien waar ik, Awner, te vinden ben.’ De Ramban ging in een hoek van de kamer zitten om Hashem te smeken om hem bij te staan in het vinden van Awner in de parasha. De Ramban had een diep verlangen om zijn leerling te overtuigen van de waarheid, de waarheid van de Torah en de waarheid van zijn woorden zodat hij zijn leerling kon helpen om weer het rechte pad te vinden.

De Ramban citeerde hoofdstuk 32 vers 26 van onze Parasha:

אמרתי אפאיהם אשביתה מאנוש זכרם

‘Ik zei ik zal hen vernietigen, ik zal hun aandenken uit de mensheid doen eindigen.’

Neem de derde letter van elk woord uit dit vers en zet ze naast elkaar en de naam Reb Awner, רי אבנר  komt tevoorschijn.

Reb Awner was zeer onder de indruk en verviel van het ene uiterste in het andere. Hij vroeg aan de Ramban hoe hij zijn weg terug naar het Jodendom kon vinden. Hoe kon hij zijn ziel redden? Hoe kon hij rechttrekken wat hij allemaal verkeerd had gedaan? De Ramban liet hem zien dat het antwoord op zijn vraag in ditzelfde vers verborgen lag en ging vervolgens weg.

‘Ik zei ik zal hen eindigen, ik zal hun gedachtenis uit de mensheid doen verdwijnen.’

Reb Awner begreep wat de bedoeling was. Hij ging op een schip zonder kapitein, matrozen of vaarinstrumenten. Hij verliet de haven, liet het schip zijn gang gaan en verdween op zee. Nooit heeft iemand iets meer van hem vernomen. ‘Ik zal hun gedachtenis uit de mensheid doen verdwijnen.’

Reb Awner

In 1981 vertelde de Lubavitcher Rebbe dit verhaal. Hij had het als kind van zijn leraar gehoord. Deze leraar wilde tonen hoe speciaal Parashat Haäzinoe is. Maar de Lubavitcher Rebbe ontdekte een opmerkelijk detail. Het verhaal wordt namelijk in meerdere bronnen genoemd en overal valt het volgende op: Awner wordt altijd Reb Awner genoemd. Hij krijgt een titel van Reb, oftewel een eretitel.

Deze titel laat een bepaalde status en aanzien zien. Men kan zich afvragen waar onze varkenseter deze titel aan heeft verdiend? Waar heeft hij deze titulatuur en aanspreekvorm aan te danken? Heel simpel! Het is de Torah zelf die hem deze titel geeft. Kijk maar naar vers 26, de derde letter van het eerste woord is een ר, de eerste letter van het woord Reb!

De Torah noemt hem niet Awner maar Reb Awner. Toch zien wij nergens dat Farao, Reb Farao genoemd wordt. Nergens wordt Haman Reb Haman genoemd of Sancheriv Reb Sancheriv… Waarom onze Reb Awner dan wel? Reb Awner, die zo brutaal was om al zijn zonden op Yom Kipoer in aanwezigheid van zijn leraar te begaan?!

Reb Awner heeft de moed bij elkaar geraapt om zijn leven van het ene uiterste naar het andere uiterste te transformeren.’

Deze letter ר laat ons de kracht van terugkeer zien. Kennelijk is iedereen altijd in staat om te genezen en opnieuw te beginnen. Hoe diep een mens ook gezonken is, hoe walgelijk hij zich ook gedragen heeft, hoe brutaal hij ook geweest is, de deur blijft altijd nog op een kiertje open staan. 

Reb Awner heeft de moed bij elkaar geraapt om zijn leven van het ene uiterste naar het andere te transformeren. Deze kracht en dit potentieel dat hij naar buiten heeft weten te brengen is wat hem de titel Reb heeft doen verdienen.  Het is G-d Zelf die Awner daartoe de kracht heeft gegeven door hem in de Torah Reb Awner te noemen.

Hemelse stem

Zo vinden wij ook in de Talmoed het verhaal van Reb Elazar ben Dordaya (Awoda Zara 17 A). Er was geen prostituee in de wereld die hij niet bezocht had. Eens hoorde hij dat een zekere dame in een verre stad een hele zak gouden munten voor haar diensten vroeg. Hij nam een tas vol goudstukken en stak zeven rivieren over om haar te kunnen bereiken. Terwijl hij bij haar was, blies zij lucht uit en zei: ‘Net zoals deze lucht nooit meer binnen in mij terug zal kunnen komen zo zal de terugkeer van Reb Elazar ben Dordaya nooit aanvaard worden.’

Deze uitspraak schudde hem wakker. Hij begaf zich tussen de bergen en vroeg hen, om voor hem genade te smeken. De bergen weigerden. Vervolgens vroeg hij de hemel en de aarde en daarna de zon en de maan om voor hem op te komen, maar niets hielp. Hij begreep dat het enkel in zijn eigen handen lag. Hij legde zijn hoofd tussen zijn knieën en huilde van spijt en bitterheid, net zo lang totdat zijn ziel uit zijn lichaam steeg.

Op dat moment kwam er een stem uit de hemel en zei: ‘Rabbi Elazar ben Dordaya is klaar voor het leven in de toekomstige wereld.’ Rabbi Yehoeda Hanasi huilde en verklaarde: ‘Er zijn mensen die tientallen jaren zwoegen om zich een deel in de toekomstige wereld te verschaffen en er zijn er die dit in één uur weten klaar te spelen. Rabbi Yehoeda Hanasi zei: ‘Het is niet genoeg voor diegenen, die terugkeren dat ze in de toekomstige wereld worden ontvangen, maar ze worden ook nog Reb genoemd.’

Kracht van verandering

Dames en heren, Haäzinoe laat ons met één letter zien, een ר, dat de deur altijd open blijft. Terwijl iemand op het allerlaagste niveau leeft en de ergste overtredingen aan het begaan is, wordt hij toch Reb genoemd. Hij kan varkensvlees op Yom Kipoer eten en toch een eretitel krijgen.

Want de Torah en de Ramban geloofden in Reb Awner en in de kracht en het potentieel die hij in zich had om zijn weg terug te vinden. In het Hebreeuws is de overeenkomst tussen ‘geloven’ en ‘opvoeden’ makkelijk te zien omdat voor beide begrippen hetzelfde woord gebruikt wordt. 

Zo vertelt Megilat Esther ons dat Mordechai Esther had opgevoed (Ester 7-2):

ויהי אמן את הדסה היא אסתר

Het woord opvoeden אמן is hetzelfde woord als geloven; wil je succes boeken met je kinderen, je leerlingen en je andere relaties, dan zul je eerst in hen moeten geloven.  Iemand die in jouw potentieel gelooft, geeft jou de kracht om dat potentieel te gaan gebruiken en te ontwikkelen. Het feit dat de Ramban zijn leerling reeds Reb noemde terwijl hij nog varkensvlees at, heeft Reb Awner de kracht en de moed gegeven om de stap terug naar zijn eigen identiteit, naar zijn Joods-zijn te zetten. 

De kracht van verandering is altijd aanwezig, mits wij er zelf in geloven. Vaak zijn wij het, die met ons ‘logisch denken’ onszelf in de weg staan en onszelf begrenzen. Onze negatieve gedachten over onszelf doen ons geloven dat verandering onmogelijk is. ‘Zo zijn we nu eenmaal’, zeggen we tegen onszelf, ‘zo hebben we het altijd al gedaan.’ Hierdoor zitten we onszelf vreselijk in de weg, alsof verandering niet mogelijk zou zijn, alsof het verleden met zijn aangeleerde, verkeerde gewoontes ons gevangen zou houden. Dit negatieve denkpatroon leidt alleen maar tot nog meer negativiteit. Precies waar je zo bang van ben, precies waar je in gelooft, is wat er gaat gebeuren. Met je gedachtes, verwachtingen en voorspellingen creëer je je eigen toekomst. Maar gedachten kunnen wij sturen en veranderen. Negatieve denkbeelden kunnen gestopt worden door ze simpelweg door positieve gedachtes te vervangen. Als je alsmaar denkt, weet en ervan overtuigd bent dat het gaat lukken, dan is dat hetgeen er gaat gebeuren. Daarom werken placebo’s: iemand denkt dat hij medicijnen heeft geslikt en dat hij daardoor geneest. Omdat hij denkt dat hij beter wordt gaan zijn hersens de genezing in gang zetten. Dit is klinisch bewezen! Door positief te denken zijn wij diegenen die positiviteit veroorzaken.

G-d gelooft in ons. Hij zegt het zelf in de Torah. Door een grote zondaar Reb te noemen laat Hij zien dat Hij erop vertrouwt dat ieder mens in staat is om een totale andere weg in te slaan op voorwaarde dat hij er wel eerst zelf in moet geloven.

Elke ochtend wanneer wij wakker worden, terwijl wij nog in bed liggen en nog voordat wij onze handen hebben kunnen wassen, zeggen wij de volgende zin:

מוֹדֶה אֲנִי לְפָנֶֽיךָ מֶֽלֶךְ חַי וְקַיָּם שֶׁהֶחֱזַֽרְתָּ בִּי נִשְׁמָתִי בְּחֶמְלָה, רַבָּה אֱמוּנָתֶֽךָ

Ik bedank Jou, Koning die leeft en bestaat, dat Jij mijn ziel in mij hebt doen terugkomen, groot is Jouw vertrouwen.

Elke ochtend erkennen wij dat G-d, onze Koning, onze ziel teruggebracht heeft in ons lichaam. Vervolgens verklaren wij: ” …groot is Jouw vertrouwen”. Wat betekent dat? Er staat niet dat ons vertrouwen in G-d groot is maar andersom, G-d vertrouwt ons. Hij weet dat wij het kunnen en schenkt ons ook het potentieel tot verandering. Inderdaad, elke ochtend biedt nieuwe kansen en nieuwe mogelijkheden.
G-d heeft daar het volste vertrouwen in. Nu wij nog!

We bevinden ons nu aan het begin van het nieuwe, Joodse jaar en Hashem vraagt ons: “Zit je vast? Ben je geblokkeerd? Maar wie ben jij eigenlijk? Je bent mijn ambassadeur op deze wereld. Je bent gestuurd op aarde om jouw licht/Mijn licht te laten schijnen. En je schaamt je? Terwijl je vol mogelijkheden zit en enorm veel potentieel hebt? Waar schaam je je voor? Kom op! Laat aan jezelf en de mensen om je heen zien wie je bent. Een mens gemaakt naar het evenbeeld van G-d!”

Verras jezelf in dit nieuwe jaar door in jezelf te geloven en je eindeloze mogelijkheden te ontdekken. Je bezit onbegrensde mogelijkheden. Ook al bega je al 30 jaar dezelfde fouten, ook al struikel je elke keer weer over dezelfde moeilijkheden en ook al val je al tien jaar lang in dezelfde kuil. Je bent bij machte om dit te stoppen Wat al duizend keer zo gebeurd is, hoeft deze keer niet weer te gebeuren. Put uit je eigen onbegrensde potentieel. Je bent hier op aarde gezet om over elke pijn, narigheid en trauma je onbegrensde licht te laten schijnen.
Je denkt toch niet dat G-d ons narigheid stuurt om ons te pesten of te straffen! Welnee, elk dieptepunt in ons leven is een gelegenheid om onszelf opnieuw te ontdekken. Om een plek te bereiken waar we anders nooit bij hadden kunnen komen. Ontdek je eigen ziel, je eigen G-ddelijke kracht die elk probleem kan overstijgen. Het is een illusie en een negatieve gedachte om te denken dat we geblokkeerd zijn door omstandigheden, gewoonte, familie, school of alles wat we mee hebben moeten maken. Zet je teleurstellingen opzij. Jouw ziel is zo veel mooier en groter dan al je pijnen en trauma’s. Jij hebt misschien wel angsten en blokkades, maar deze gevoelens definiëren niet wie jij bent, alleen wat jou overkomen is. Je bent namelijk vele malen groter dan al je teleurstellingen bij elkaar. Integendeel, je kunt alles wat jou blokkeert juist als katalysator en springplank gebruiken om op een niveau te komen dat je anders nooit had kunnen of zelfs willen bereiken.

Verras jezelf dit jaar door niet voortijdig als het ware te sterven terwijl je eigenlijk nog leeft.

Leef volop en gebruik de ellende die over je heen komt om zelf een beter mens te worden met meer gevoelens, begrip en empathie voor je medemens.

Hashem gelooft dagelijks in jou! Jij ook?

Shabbat Shalom!

Bracha Heintz

Klik hier om wekelijks per WhatsApp een artikel te ontvangen!

Gebaseerd op lessen en artikelen van Rav YY Jacobson. Vragen en kritiek zijn ook zeer welkom!

Rosh Hashana 2024
Shofar in het Park
Donderdag 3 oktober 17:30

Yom Kipoer 2024
Vrijdag 11 okt, vanaf 16 uur
Zaterdag 12 okt vanaf 10 uur
informatie: 0628478657

Soekotfeest 2024
Zondag 20 oktober
14:00 uur Feest in de Soeka volw & kind

Hier aanmelden aub


Helpt u mee om de continuïteit van deze artikelen te waarborgen? Door te sponsoren word je een actieve partner en steun je ook verdere activiteiten! Doneren kan hier op chabadutrecht.nl/doneren.

Beeld: chabad.org

Wajeeleg | Oud en Nieuw

Wajeeleg | Oud en Nieuw

Op de laatste dag van zijn leven schreef Moshe een Torah-rol. Deze rol werd bewaard in de Heilige Ark in de Tempel. De precieze plek waar de rol lag, vertelt ons of wij de Torah kunnen aanpassen aan de moderne wereld en zo ja hoe. 

Download hier de PDF van dit artikel

We naderen het einde van de vijf boeken van de Torah en daarmee ook het einde van het leven van Moshe Rabenoe. Het gedeelte dat we deze week uit de Torah lezen, parashat Wajeeleg, vertelt ons wat er op de laatste dag van het leven van deze grote leraar en leider gebeurde.

Onze parasha omschrijft hoe Moshe Rabenoe de Torah opgeschreven heeft, woord voor woord, letter voor letter, precies zoals G-d het hem gedicteerd had. Je leest dit in Dewarim 31-9. Dit was de eerste Torah-rol ooit!

De eerste Torah

De Torah-rollen die we vandaag gebruiken zijn kopieën van kopieën van deze oorspronkelijke rol. Het is bijzonder dat, ondanks de verspreiding van het Joodse volk over de hele wereld, alle Torah-rollen identiek zijn gebleven. Gedurende duizenden jaren hadden Joden uit verschillende werelddelen geen of nauwelijks contact met elkaar en toch blijkt dat elke Torah-rol uit de hele wereld op elk detail identiek is. Niet alleen dat, ook de Joodse wetten – enkele verschillen in gewoontes nagelaten – worden door Joden over de hele wereld op dezelfde manier uitgevoerd.

Terug naar Moshe Rabenoe, die deze speciale Torah-rol die hij zelf had geschreven, aan de priesters gaf. Zij waren samen met de Levieten verantwoordelijk voor onderwijs en kregen daarom de Torah-rol aangeboden.

De rest van het Joodse volk was hier niet blij mee. Zou uitsluitend de stam Levi een Torah-rol bezitten? De Torah was op de berg Sinai aan het hele Joodse volk geschonken en niet alleen aan één stam. Iedereen zou toegang tot de Torah moeten hebben. Iedereen had het voorrecht en de plicht om te mogen lernen.

Moshe Rabenoe was heel blij met deze klacht en besloot om nog twaalf Torah-rollen te schrijven, voor elke stam één. Zodoende schreef Moshe op zijn sterfdag, 7 Adar 2488, totaal dertien Torahrollen (Psikta deRav Kahana).

De Midrash (Dewariem Raba 9;9) vertelt ons dat, mocht er ooit iemand de Torah willen vervalsen of veranderen, dan was er altijd die eerste rol om tegen hem te getuigen. Mocht iemand ooit toegang hebben tot die eerste rol en die willen vervalsen, dan waren er altijd nog de andere twaalf rollen om daartegen te getuigen.

In of naast de Heilige Ark

 “En Moshe gebood de Levieten, dragers van de heilige ark, zeggende: neem deze Torah-rol (de 1e die Moshe had geschreven) en plaats hem aan de zijkant van de heilige ark van het verbond van G-d, jullie G-d en het zal daar zijn in jou als getuige.”
Dewarim 31-25,26

De heilige ark was een driedubbele doos, gemaakt van goud en hout. Deze doos lag in het allerheiligste vertrek van de tabernakel en later in de Tempel in Yerushalayim.  Het Allerheiligste was een ruimte in de Tabernakel/Tempel waar bijna nooit iemand kwam. Alleen de hogepriester mocht éénmaal per jaar deze ruimte betreden en wel op Yom Kipoer.

Deze unieke eerste Torah-rol werd om de zeven jaar door de koning gebruikt. Aan het einde van het shemita jaar – een landbouwkundig rustjaar voor de grond – vond er een bijzondere bijeenkomst plaats: in plaats van dat alleen de heren uit heel Israel zich naar de Tempel begaven, zoals dat drie keer per jaar ter gelegenheid van de feestdagen gebeurde, was er een totale reünie van het hele Joodse volk. Mannen, vrouwen, kinderen en zelfs baby’s kwamen bijeen in de Tempel.

Daar las de koning, om de zeven jaar, uit deze speciale Torahrol voor ‘zodat zij zullen horen en zodat zij zullen leren en ze zullen G-d, jullie G-d vrezen en ze zullen uitvoeren alle woorden in deze Torah’, Dewarim  31-12.

De vraag is waar werd deze rol precies opgeslagen?
Aan de zijkant van de heilige ark’ vertelt de Torah ons.
Wat wordt hiermee bedoeld? Rabbi Meir en Rabbi Yehuda hebben hier een meningsverschil over. De Talmoed legt dit in Bawa Basra 14 uit.

Rabbi Meir was van mening dat de Torah-rol in de heilige ark aan de zijkant van de stenen tafelen geplaatst moest worden. Met andere woorden, niet tussen de stenen tafelen, maar ernaast, maar wel binnenin de ark.

Rabbi Yehuda dacht er anders over. Hij vertaalt het woord zijkant letterlijk. De Torah-rol lag volgens hem op een plank die aan de buitenkant van de ark vastzat.

Plaatsbepaling voor de Torah-rol

Drie vragen komen naar voren:

  1. Wat motiveert Rabbi Meir om te zeggen dat deze speciale Torah-rol aan de binnenkant van de heilige ark geplaatst moest worden terwijl het vers duidelijk ‘aan de zijkant’ zegt?
  2. Waarom moest deze rol zo dichtbij de ark zijn?
  3. Welke les schuilt er voor ons in de precieze plaatsbepaling van de torah-rol? Wat kunnen wij uit deze informatie leren? We zijn inmiddels in de 21ste eeuw beland. Deze instructie over de plaatsing van de Torah-rol vond meer dan 3000 jaar geleden plaats. Hoe relevant is het voor mijn leven om te weten of de Torah-rol aan de binnenkant of aan de buitenkant van de heilige ark geplaatst werd?

Inmiddels is de Tempel tweemaal verwoest, éénmaal door de Babyloniërs en de tweede keer door de Romeinen. Dat laatste vond ook al bijna 2000 jaar geleden plaats. En elke keer weer, één keer per jaar, lezen wij op Shabbat uit de Torah deze parasha die ons vertelt waar deze rol geplaatst werd. Welke les schuilt hierin? Welke gedachte zit hierachter?

In de Heilige Ark lagen de stenen tafels waar de tien geboden in gegraveerd waren. Deze geboden, geschreven met 620 letters, vertegenwoordigen de hele Torah. Er zijn namelijk 613 geboden en verboden die in de Torah staan en 7 geboden die onze geleerden hebben ingesteld, samen zijn dat er 620.

Elke wet, elk idee, elke geschiedenis, elke regel en elk verhaal uit de Torah zit in geconcentreerde vorm in die tien geboden. De Torah is eigenlijk een uitleg en uitbreiding van deze tien hoofdprincipes. De stenen tafelen zijn de bron en tevens de geconcentreerde vorm van de Torah.

Utrecht of Cuijk

Het meningsverschil tussen Rabbi Meir en Rabbi Yehuda gaat eigenlijk over de band tussen de tien geboden en de uitleg ervan in de Torah. Moet de Torah bij de bron blijven, binnen de heilige ark, zoals Rabbi Meir stelt of moet de Torah zoals Rabbi Yehuda verklaart, meer aan de buitenkant liggen?

Moet alles in de doos blijven in zijn oorspronkelijke vorm of mogen we voorzichtig naar buiten toe treden? Blijft de Torah in Yerushalayim en Bnei Brak of mag deze Torah zich ook in Utrecht of Cuijk manifesteren en zo ja, op welke manier?

Hoe geven we oude tradities door aan een 21e eeuwse smartphone-verslaafde? Hoe vertellen we ‘In het begin schiep G-d de hemel en de aarde’ aan een scholier die niet beter weet dan dat wij vroeger apen waren?

Laten we de Torah in een dichte doos of laten wij G-ds wijsheid aan iedereen zien? Blijven wij naar een oud stuk perkament kijken waar letters met een veer op geschreven zijn of gaan wij internet gebruiken om leuke Torah-filmpjes aan onze kinderen te tonen? Laten we het Jodendom in zijn oorspronkelijke vorm of treden wij uit de doos?

Buiten de ark, maar nauw verbonden

Rabbi Meir was een grote geleerde. Toch blijkt keer op keer dat de wetten uiteindelijk niet volgens zijn mening bepaald zijn. Hij was te heilig en te hoog om door zijn collega’s gevat te worden. Hij vond dat de Torah in de ark moest blijven. Zo was hij zelf ook. Geen aanpassingen en modernisering.

De naam Meir betekent licht geven. Deze grote geleerde gaf zoveel licht dat zijn leerlingen hem niet konden vatten. Ze werden verblind, waardoor uiteindelijk al het licht verloren ging.

Rabbi Yehuda daarentegen ging wat meer met zijn tijd mee. Van hem mocht de Torah uit de doos. Maar let op! De rol werd geplaatst op een plank die vastzat aan de heilige ark.  Met andere woorden: de link met de stenen tafelen moest wel behouden worden. Het plankje zat vast.

Dit betekent dat je nooit en te nimmer de Torah mag aanpassen of veranderen of van de Torah iets mag afdoen of aan de Torah iets mag toevoegen. De Torah is de wijsheid van G-d en is daarom onveranderbaar. G-d is eeuwig en Zijn wijsheid, die Hij in de Torah gestopt heeft, ook.

Wél ga je de Torah vertalen, uitleggen, verspreiden en alle moderne middelen gebruiken om de Torah duidelijker en meer verstaanbaar te maken voor de moderne mens. Buiten de ark, maar wel nauw ermee verbonden.

De naam Yehuda betekent dankbaarheid en overgave. Rabbi Yehuda was van mening dat een leraar zijn hoog spiritueel licht moet verlaten om zichzelf verstaanbaar te maken voor zijn studenten. Doceren is doseren. Hij moet zich overgeven aan zijn leerling en zijn hoog niveau gedeeltelijk verlaten. Zolang de plank nog maar verbonden is.

In beweging

Zo is ook de naam van onze parasha Wajeeleg. En hij ging….

De Torah is in beweging. Enerzijds heeft de wijsheid van G-d een onveranderbaar aspect. Dat zijn de gegraveerde letters die je nooit en te nimmer los kunt koppelen van de steen. Anderzijds staat de Torah boven de tijd en kan mee bewegen zonder dat de authenticiteit ervan aangetast wordt. De externe aspecten en de terminologie passen zich aan. De kern blijft echter zuiver, puur, G-ddelijk en onveranderlijk.

Hier is het belangrijk om te kunnen nuanceren. Zijn wij in staat om de Torah te vertalen naar termen en woorden die de moderne mens aanspreken of gaan we de Torah aanpassen aan de gemakken van de 21ste eeuw? In het eerste geval blijven wij trouw aan de Torah en blijft het Jodendom onaangetast. In het tweede geval hebben wij water bij de wijn gedaan. De oorspronkelijke bedoeling zijn we kwijt, de authenticiteit is verloren.

Leg je de Shabbat-rust uit in termen die een modern persoon raken of vertel je hem dat hij Shabbat kan vieren zonder zich aan de regels te houden, zodat hij zijn dagelijkse routines en gewoontes niet hoeft te verstoren?

Er bestaan allerlei stromingen die zich Joods noemen, maar die de Torah losgekoppeld hebben van zijn oorspronkelijke staat. Op het moment dat je de Torah van het plankje loskoppelt en de authenticiteit van het Jodendom aantast mag je dat geen Jodendom meer noemen. Daarmee verleid en bedrieg je jezelf en anderen. Je biedt iets aan dat je Joods noemt, maar je hebt het verwaterd en daarmee het G-ddelijke en volmaakte aspect weggehaald.

En toch blijven wij in beweging totdat Mashiach komt. En wie zal zijn komst aankondigen? Het is Elijahoe de profeet. Waarom hij en niet bijvoorbeeld Moshe Rabeenoe? Omdat Moshe al 3000 jaar in Gan Eden zit terwijl Elijahoe Hanawie nog steeds op aarde aanwezig is. Hij bezoekt elke brit mila (besnijdenis) en eert jaarlijks onze Sederavond door zijn komst. Hij weet wat zich afspeelt in deze wereld. Hij gaat met z’n tijd mee. De Torah zelf gebiedt ons om de geleerden van onze generatie te gehoorzamen. Ja, we bewegen mee. We treden naar buiten toe. We kijken om ons heen en vragen ons af hoe wij de meest moderne middelen kunnen inzetten om Hashem nog beter te kunnen dienen en om de Torah nog beter te begrijpen.

‘Blijf bij de bron’ is de les van het plankje. De Torah wordt vertaald en uitgelegd in een taal die de mensen aanspreekt, maar het blijft een authentieke weergave in een modern jasje; aangekleed maar niet aangepast. Deze nuance is soms moeilijk te bepalen. Wees in ieder geval eerlijk. Elk pad dat afdwaalt van het authentieke Jodendom is in wezen een leugen en mag geen Jodendom meer genoemd worden. En wie wil daar nou zijn tijd mee verdoen?

Ketiewa wechatima tova!

Mogen jullie ingeschreven en verzegeld worden voor een goed en zoet jaar! Amen!

Bracha Heintz

Klik hier om wekelijks per WhatsApp een artikel te ontvangen!

Gebaseerd op lessen en artikelen van Rav YY Jacobson.
Laat het mij weten indien U deze artikelen niet wenst te ontvangen. Vragen en kritiek zijn ook zeer welkom!

Met dank voor de opmaak en correcties door Rianne Meyer, Sonja Tamam en Devorah v.d. Heiden.

Agenda:

Rosh Hashana 2, 3 & 4 okt
Yom Kipoer vrijdag & zaterdag 11 & 12 okt 
Soekot Feest volwassenen en kinderen zondag 20 okt 

Soekotfeest studenten dinsdagavond 22 okt 20 uur

Iedere school/werkgever is in NL wettelijk verplicht zijn leerlingen/werknemers op feestdagen vrij te geven.

 


Helpt u mee om de continuïteit van deze artikelen te waarborgen? Door te sponsoren word je een actieve partner en steun je ook verdere activiteiten! Doneren kan hier op chabadutrecht.nl/doneren.

Beeld: chabad.org

 

­