Choekat | Kijk naar de slang en genees

Een slang die vergiftigt of een slang op een stok. Wat is het verschil? Wanneer het lukt om een probleem van bovenaf te bekijken, zullen de moeilijkheden niet per se verdwijnen, maar dan zal de manier waarop ze beleefd worden wél veranderen. In elke beproeving zit namelijk een bron van vernieuwing. In elke crisis schuilt een pad naar een nieuwe ontdekking. Als je je kijk op zaken verandert, dan zullen de zaken waar je naar kijkt ook veranderen.

Download hier een printversie van dit artikel (PDF)

Eén jaar na de uittocht uit Egypte kwam het Joodse volk aan bij de zuidelijke grens van Israel. Oorspronkelijk zou het toen Israel binnentrekken, maar doordat de verspieders het hele volk demotiveerden, weigerde het toen om het beloofde land binnen te reizen. “Dan maar niet”, zei Hashem, “Jullie zullen niet gaan, maar jullie kinderen wel.” Daarom moest de intocht naar Israel uitgesteld worden; iedereen die toen boven de 20 was zou in de woestijn sterven. De volgende generatie zou pas Israel binnen kunnen trekken.

Het Joodse volk heeft om die reden in de woestijn een enorme omweg moeten maken. Een omweg die 39 jaar zou duren. In onze Parasha stond het volk wederom aan de zuidelijke grens van Israel, klaar om eindelijk, 39 jaar later, het doel van hun lange trektocht te bereiken: Israel!

Aanval

Moshe, Aharon en diens zoon Elazar klommen een berg op waar een grot in was met daarin een graf dat op Aharon wachtte. Aharon overleed. Moshe en Elazar daalden van de berg af en het volk vroeg waar Aharon gebleven was. “Hij is naar een andere wereld heengegaan”, antwoordde Moshe Rabenoe, maar het Joodse volk beschuldigde Moshe van zijn overlijden. G-d was niet blij met dit verwijt en strafte het Joodse volk door een vijand te sturen. Het was niemand anders dan Amalek.

Het was niet de eerste keer dat deze antisemiet zijn kop opstak en helaas niet de laatste keer. Hoe dan ook, Amalek kreeg te horen dat het Joodse volk niet meer door G-d beschermd was. De ‘erewolken’ die 40 jaar lang het Joodse volk heen hadden gezweefd en als schild hadden gefunctioneerd, waren de verdienste van Aharon geweest en waren met zijn overlijden verdwenen.

Amalek wilde al langer het Joodse volk aanvallen. Nu de ‘erewolken’ verdwenen waren, zag hij zijn kans. Het Joodse volk werd bijzonder angstig en nam de benen. Het liep uiteindelijk kilometers terug richting Egypte. De Levieten probeerden deze terugreis te stoppen. Hierdoor ontstond er een burgeroorlog met sterfgevallen aan beide kanten. Toch lukte het de Levieten om uiteindelijk het volk weer richting Israel te krijgen.

Hierna werd Amalek verslagen en stond het Joodse volk eindelijk klaar om via de kortste, noordelijke weg Israel binnen te treden. Om het Beloofde Land te kunnen bereiken moesten ze nog wel het land van Edom doorkruisen, maar de Edomieten weigerden toegang. Het Joodse volk moest noodgedwongen wederom een omweg maken, deze keer om Edom heen.

Ongenoegen

Eerst moest het volk 39 jaar extra in de woestijn vertoeven. Daarna viel Amalek aan en vervolgens lieten de Edomieten het Joodse volk hun land niet passeren. De ene uitdaging en teleurstelling kwam na de andere. Het was te veel voor het Joodse volk; ze konden er niet meer tegen. Een hoop klachten en ongenoegen werden naar G-d en naar Moshe zijn dienaar geuit: “Waarom hebben jullie ons uit Egypte gehaald om in de woestijn te sterven? We stonden op het punt om Israel binnen te gaan en nu moeten wij weer een omweg maken, weer de woestijn in, weer datzelfde lichte brood eten. We hebben geen normaal voedsel om te eten, alleen manna. We hebben geen gewoon water om te drinken, alleen uit één of andere mobiele waterbron.” (Bamidbar 21-5).

Wat een geklaag, vooral als je nagaat dat het manna naar ieders voorkeur smaakte. Had je zin in biefstuk, dan smaakte het naar biefstuk. Had je zin in pizza, ijs of sushi, dan smaakte het dáár naar. Het manna smaakte precies naar hetgeen je verlangde.
G-d zei: “Laat de slang, die kwaad heeft gesproken in Gan Eden, nu het volk dat over Mij kwaadspreekt, straffen. Laat de slang die smakeloos voedsel eet het volk straffen dat over smakeloos voedsel klaagt.”

Omdat de slang Chawa overtuigd had om van de verboden vrucht te eten, had G-d de slang gestraft met het eten van aarde, m.a.w. met het eten van voedsel dat nergens naar smaakte.

Als gevolg van het geklaag kwamen giftige slangen en andere wilde dieren de mensen bijten en een groot aantal van hen stierf. Het volk kwam naar Moshe toe en erkende verkeerd tegen G-d en tegen Moshe te hebben gesproken: “Dawen (bid) voor ons dat Hij de slangen verwijdert.” Moshe heeft ze vergeven en voor ze gedawend.

Koperen slang

Moshe moest van G-d een slang maken en die op een stok zetten. Als men ernaar zou kijken dan zou men van z’n beet genezen en verder kunnen leven. En zo geschiedde: Moshe maakte een slang van koper (Nachash is het Hebreeuwse woord voor slang en heeft dezelfde letters als nechoshet = koper). Diegenen die door slangen waren gebeten keken omhoog naar de koperen slang en genazen.

“Kan een slang een mens genezen?” vraagt Rashi. Onze geleerden vertellen ons dat het niet de slang was die genezing bracht, maar het omhoog kijken naar de hemel, het nadenken over onze Hemelse Vader.

Vreemd en misleidend! “Als G-d de Genezer is, waarom moet er dan een slang aan te pas komen?”, zo wordt de vraag in de Talmoed gesteld. Men zou al gauw kunnen denken dat de slang geneest, maar nee, het is het naar boven kijken, jezelf verbinden met iets hogers, je relatie met G-d verbeteren. G-d is Degene die de giftige slang heeft geschapen. Het is G-ds wil of hij wel of niet bijt en het is G-d die jou ervan kan genezen.

Deze koperen slang is 700 jaar lang bewaard gebleven als getuige van dit wonderbaarlijk gebeuren. Jammer genoeg begon men daarna G-ddelijke krachten aan de koperen slang toe te kennen. Toen het een afgod werd, heeft koning Chizkijahoe de koperen slang vernietigd.

Blijft de vraag: Waarom een slang? Waarom een beeld, terwijl wij zo gewaarschuwd worden voor het maken en dienen van afgoden? Bovendien, hoe zou de slang, die juist de oorzaak van het probleem was, ook de oplossing kunnen bieden?

Slangen kruipen overal. Ze bijten en laten giftige sporen achter.

Vergiftigingen

Er bestaan vele soorten slangen in ons leven.

Ben jij ooit in jouw leven vergiftigd door allerlei moeilijkheden, frustraties of problemen? Heeft misschien iemand die jij vertrouwde jou daarna bedrogen? Ben jij in jouw jeugd kapot gemaakt door een gemene leerkracht, een medeleerling die jouw jeugd verwoest heeft door pesten of misschien nog veel erger? Heb je te vaak te maken met een giftig persoon? Doet je baas steeds vervelend op je werk? Heb jij er genoeg van en voel je je ontmoedigd? Vraag jij je af waarom lijden überhaupt in deze wereld noodzakelijk is?

Hoe gaan mensen met hun kleine en grote vergiftigingen om?

עֲשֵׂה לְךָ שָׂרָף וְשִׂים אֹתוֹ עַל־נֵס

Bamidbar 21-8

Maak een slang en zet hem op een stok

Het woord נֵס (nees), betekent niet alleen stok, maar ook uitdaging en verheffing. Als je een probleem hebt, kun je het ontvluchten. Dat is één manier om het voor jezelf op te lossen. Je kunt er ook voor kiezen om naar het probleem te kijken.

G-d geeft aan de mensen, die door een slang vergiftigd zijn, de mogelijkheid om juist naar die slang te kijken. Je kunt het gif en de uitdagingen in je leven ontwijken of ermee aan de slag gaan. Wel is er één heel belangrijke voorwaarde: dat je naar boven toe kijkt. Want ziet U, er zijn twee slangen: de slang hier beneden die gebeten heeft en de slang daarboven, die genezing brengt.

De slang boven biedt inzicht. De slang beneden vertegenwoordigt slechts gif en ellende, maar als je naar boven kijkt en je verdiept je in de oorsprong van alle ellende, dan kun je genezing bewerkstelligen.

Van bovenaf

Wij geloven in één G-d, d.w.z. dat er buiten G-d om geen enkele andere kracht bestaat. Hij is de enige Schepper en alles komt van Hem, alle goede zaken, maar ook alle moeilijkheden, vergiftigingen en teleurstellingen.

Kijk je naar de slang beneden dan zie je alleen maar ellende en negativiteit. Kijk je naar de slang boven dan besef je dat elke beproeving in je leven jou uiteindelijk sterker heeft gemaakt. Natuurlijk protesteren wij tegen alles wat ons tegenstaat. Toch waren wij niet geweest waar we nu zijn als wij niet alle beproevingen hadden doorstaan die G-d op ons pad heeft gebracht.

G-d stuurt ons niet de moeilijkheden in het leven om ons kapot te maken. Wat Hij wil is ons wakker schudden. Hij wil ons uit onze slaap wekken, uit de dagelijkse sleur. Als je je spieren wilt versterken, dan zul je ze moeten rekken en dat doet soms pijn.

Alles komt van G-d, het goede en het slechte en alles wat G-d doet kan alleen maar goed zijn. Het ‘slechte’ is ook goed, maar op een voor ons niet zichtbare manier. Het is onze uitdaging om voorbij de schijn te kijken. Het is onze uitdaging om te realiseren dat elk voorval ergens een goede bron heeft en daarginder is alles goed.

Soms zijn zaken echter zo hoog, zo speciaal, dat deze wereld te laag is om ze te vatten. Denk aan een wiskundeprofessor. Hij kan op twee manieren zijn kennis aan een leek communiceren. Óf de professor vertelt hem de stof zoals hij het zelf ook begrijpt. Dan zal de leek er niets van verstaan en het daarom niet kunnen waarderen. Óf de professor vereenvoudigt, beperkt en doseert zijn les zodat de leek het wel kan volgen. Nu kan de leerling wel genieten; hij ervaart het als goed en positief. Toch heeft hij slechts een aangepaste en vereenvoudigde versie van de stof tot zich kunnen nemen. Hij heeft niet de echte, volledige diepte gehoord.

Wat is beter? Een wiskundeles die in zijn volledigheid overgebracht wordt waardoor niemand het kan vatten of een aangepaste les die iedereen kan waarderen? De leerling ervaart de eerste les als slecht en de tweede optie als goed. Maar toch is het eigenlijk andersom, want de eerste versie klopt 100% met de werkelijkheid en de tweede maar gedeeltelijk. Zo ziet ons leven er ook uit. Als wij iets goeds meemaken dan is het een vereenvoudigde, aangepaste versie van de pure werkelijkheid. Wanneer wat we meemaken slecht is, dan betekent het dat we een gigantisch hoog niveau hebben geraakt.

Dit is van toepassing op elk individu maar ook op de hele geschiedenis. Na elke calamiteit kwam een enorme positieve verandering en groei. 

Na de slavernij in Egypte in 2448 kwam de uittocht en werd de Torah gegeven.

Na de verwoesting van de tweede tempel in de eerste eeuw werd de mondelinge leer op schrift gesteld. Denk aan de Mishnah, de Talmoed, de Midrash, de Zohar enz…

Onze geliefde geleerde Rashi (1040-1105) schreef zijn fantastische verklaringen niet op vakantie in Hawai onder een palmboom met een flesje cola en een zonnebril op. Terwijl hij in Troyes (Frankrijk) zijn monumentale werk opschreef, vonden de kruistochten langs zijn voordeur plaats. De ene Joodse gemeente na de andere werd verwoest, geplunderd en de leden ervan werden verkracht.

Na de inquisitie in 1492 kwamen de geleerden uit Tsfat tot leven: de Arizal, de Beit Yosef, de Alshich en nog anderen.

Na de pogroms in Polen van 1648 en 1649 kwam de Baal Shem Tov, die het chassidisme heeft gesticht.

Na de tweede wereldoorlog werd in 1948 het land Israel, waar iedere Jood eindelijk naartoe kan vluchten, een realiteit.

Wij zullen het lijden nooit kunnen verklaren en we mogen dat ook niet doen. Pijn is pijn. Voor gruwelijkheden en wreedheid bestaat geen uitleg, tenzij je zelf een nazi bent. Logica is er niet, maar een reactie is er wel, een houding hoe je ermee om kunt gaan.

Wanneer het lukt om een probleem van bovenaf te bekijken, zullen de moeilijkheden niet per se verdwijnen, maar dan zal de manier waarop ze beleefd worden wél veranderen. In elke beproeving zit namelijk een bron van vernieuwing. In elke crisis schuilt een pad naar een nieuwe ontdekking. Als je je kijk op zaken verandert, dan zullen de zaken waar je naar kijkt ook veranderen.

Als jou iets vreselijks overkomt en je bent er helemaal stuk van, voel je misschien op dat moment dat je niet meer verder kunt. Je bent geparalyseerd en je stagneert. Wees moedig en prik door de illusie heen. Ontdek de oorzaak van elk voorval. Wie is de dirigent van de schepping? Wie heeft deze narigheid uiteindelijk georkestreerd?

Als je een probleem hebt kun je het oplossen, maar dat is onvoldoende. Als dat alles zou zijn, waarom is dat probleem überhaupt op je pad gekomen als je na het oplossen ervan geen stap verder bent gekomen? Nee, er zit hier meer achter. Je kunt namelijk van de gelegenheid gebruik maken om je mentale spieren te rekken en sterker te maken. Kijk wat je nu, na het doorstaan van deze beproeving, allemaal aankan! Gebruik jouw pijn en duister om licht voor jezelf te creëren en ook anderen te helpen. Het is geen zonde om met moeilijkheden en duisternis te worstelen. Integendeel, dat is de hele reden dat wij naar deze aarde worden gestuurd, om ervoor te zorgen dat licht over duisternis zegeviert, vreugde over droefheid, zelfvertrouwen over twijfel en veerkracht over misbruik. 

Velen van ons weten dit uit ervaring. We maken situaties mee die pijnlijk zijn of zelfs heel pijnlijk. Situaties die ons dwingen om goed naar onszelf te kijken en diepe slapende krachten op te graven. Op deze manier zul je misschien ontdekken dat er in jouw vraag een antwoord schuilt, dat het probleem juist de oplossing wordt en dat het gif je medicijn kan zijn. Zo werkt het hele inenting systeem. Je neemt een beetje van het gif om het lichaam te stimuleren om zichzelf te versterken, juist tegen dat ene gif of die ene ziekte.

Nee, boven bestaat er geen kwaad en daarom zijn wij, wanneer G-d ons uitdaagt, niet zielig omdat in elke moeilijkheid oneindig veel licht verborgen ligt. Als wij uitgedaagd worden dan bezitten wij kennelijk ongelofelijke diepe krachten die zonder de uitdaging voor altijd in een diepe slaap zouden zijn gebleven. Uiteraard vragen wij zelf niet om een uitdaging, maar als die er is, verwelkomen wij de gelegenheid en beseffen wij dat, als het van Hashem komt, het uiteraard vol met liefde gegeven is. 

Springplank

Dit geldt ook voor andere aspecten in je leven. Als je van bovenaf kijkt, kan de spijt van het begaan van een overtreding iemand aanmoedigen om meer potentieel in zichzelf te ontdekken; een mislukking leidt tot groter succes, moeilijkheden in een huwelijk of andere relatie geven de kans om op een betere manier met elkaar om te gaan. Het einde van het ene tijdperk vormt het begin van iets nieuws. Pijn kun je gebruiken als springplank naar verbeteringen in je leven. Frustraties kunnen een aanleiding worden tot dieper bewustzijn.

“Zegen mij”, vroeg Yakov aan de engel die de hele nacht met hem gevochten had en hem aan zijn heup had verwond. Sinds wanneer vragen wij onze vijanden om ons te zegenen? Maar de zegen was de nieuwe kracht die Yakov in zichzelf ontdekte toen hij op de proef werd gesteld door de engel die tegen hem vocht. Een kracht waar hij later in z’n hele leven gebruik van kon gaan maken. De uitdaging wordt een verheffing. Kijk omhoog naar de slang, aanschouw het probleem, ontdek je eigen potentieel en laat jouw diepe kracht jou verheffen. De slang wordt een unieke gelegenheid om op een hogere plek te komen, om je eigen speciale krachten naar boven te laten komen. Jij wordt daardoor krachtiger en verstandiger. Jij komt mentaal, geestelijk en emotioneel op een hoger niveau en tenslotte voel je je voldaan en gelukkiger.

Wees je ervan bewust dat ieder mens naar G-ds beeld geschapen is en dat iedereen een unieke taak op deze wereld heeft. Elk mens is per definitie gemachtigd om alle moeilijkheden in zijn leven te doorstaan mits hij naar de slang boven kijkt. Mits hij beseft dat de uitdaging van G-d Almachtig komt. Nee, ik ben niet zielig. Ik ben niet klein. Ik ben geen willekeurige kruimel in het heelal. Ik ben een afgezant van Hashem. Ik ben op aarde gestuurd en uitgerust met oneindig veel potentieel. Ik doe meer dan alleen mijn moeilijkheden doorstaan. Ik benut mijn pijn en mijn trauma’s om zó diep te graven dat er uit die duisternis, dat contrast en die frictie een enorm licht gaat schijnen. Misschien heb ik een vreselijke gebeurtenis moeten meemaken, maar ik ben zo veel meer dan wat mij overkomen is. Ik ben een ambassadeur van G-d Zelf en ik ben hier op aarde gekomen om liefde, licht, hoop en zelfvertrouwen te laten schijnen.

Shabbat shalom!

Bracha Heintz

Gebaseerd op lessen van Rav YY Jacobson
Laat het mij weten indien U deze artikelen niet wenst te ontvangen. Vragen en kritiek zijn zeer welkom!

Help mee om de continuïteit van deze artikelen te waarborgen. Door te sponsoren word je een actieve partner en steun je ook verdere activiteiten! Doneren kan hier op chabadutrecht.nl/doneren.

Beeld: chabad.org