Metsora | Jouw woorden kunnen opbouwen of verwoesten

Met woorden kun je mensen maken of breken. Kwaadspreken zegt meer over de spreker dan over diegene over wie gesproken wordt. Reis met ons mee en ontdek hoe de Torah op subtiele wijze ons uitlegt wat de oorzaak van kwaadspreken is en hóe het te genezen. Hoe zit het met jou? Probeer jij jezelf boven anderen te verheffen door kwaad over hen te spreken of stralen jouw woorden zelfrespect en liefde uit?

Download hier een printversie van dit artikel (PDF)

Twee broers speelden met elkaar. De jongere broer was langer dan zijn oudere broer. Daarom plaatste de oudere, korte broer zijn langere broertje in een kuil. Toen hun vader, de Rebbe Maharash, dit zag, vroeg hij aan de oudere broer waar hij mee bezig was. Hij antwoordde: ‘Het is niet eerlijk dat hij jonger is dan ik, maar toch langer. Dus heb ik hem in een kuil gezet zodat ik de langste ben.’ Waarop zijn vader zei: ‘Als je dit stoort, ga dan zelf op een aardhoop staan.’

Maar op een aardhoop klimmen is lastig en vermoeiend en dus geven wij meestal de voorkeur aan een gemakkelijkere weg. Bewust of onbewust kiezen wij er vaak voor om een ander persoon te verlagen in plaats van onszelf te verheffen.

Woorden hebben scheppingskracht

Spreken is een krachtig middel. De wereld is geschapen door gesproken woorden, Bereeshiet (1-3): ‘En G-d zei, ‘…er zij licht’, en er was licht’.

Woorden hebben een scheppende kracht. Ze zijn door G-d gebruikt om de wereld te creëren. De letters van elk Hebreeuws woord vormen samen een code, de DNA van elk schepsel. Denk je dat het niets uitmaakt wat je zegt? Meen je dat enkel daden betekenis hebben? Spreken lijkt misschien onbeduidend te zijn maar de Joodse traditie leert ons dat elk woord niet alleen waardevol is maar zelfs cruciaal.

Met woorden kun je scheppen of kapot maken. Je kunt ermee bouwen of verwoesten, je medemens groot maken of hem helemaal afbreken. Niet alleen dat, het zou zo maar kunnen zijn, dat als je iets voorspelt, dat het ook zo zal gebeuren. Je hebt dan met je woorden een bepaalde realiteit teweeg gebracht. Spreek je op een negatieve manier, dan zou de uitkomst precies zo kunnen zijn zoals je voorspeld hebt. Zeg je positieve dingen, dan zal er hoogstwaarschijnlijk iets positiefs uit voortvloeien. 

Zo gaat het ook als je over een ander spreekt. Zeg je iets positief over hem dan ondersteun en benadruk je daarmee zijn goede kant. Mooie aspecten worden door jouw compliment – ook al hoort die ander het niet – belicht en versterkt. Als vanzelf wordt het negatieve zwakker. Spreek je negatieve woorden dan versterk je juist het aspect waar je zoveel last van hebt. Niet slim!

Laster brengt scheiding

In de tijd van de Tempel waren de mensen spiritueel zo gevoelig dat, wanneer zij kwaadspraken, er een bepaalde spirituele huidziekte ontstond die Tsaraat heette. De zieke werd Metsora genoemd en zo heet de Parasha van deze week. Metsora betekent letterlijk ‘hij uit iets slechts’.

Zo zien we dat Moshe door deze ziekte getroffen werd toen hij bij de brandende struik kwaadsprak over het Joodse volk (Shemot 4):

וַיַּ֤עַן מֹשֶׁה֙ וַיֹּ֔אמֶר וְהֵן֙ לֹֽא־יַאֲמִ֣ינוּ לִ֔י וְלֹ֥א יִשְׁמְע֖וּ בְּקֹלִ֑י כִּ֣י יֹֽאמְר֔וּ לֹֽא־נִרְאָ֥ה אֵלֶ֖יךָ ה’׃

En Moshe antwoordde en hij zei, zij zullen mij niet geloven en zij zullen niet naar mijn stem luisteren, want zij zullen zeggen G-d is niet aan jou verschenen.

Daarna moest Moshe zijn hand op zijn borst plaatsen en toen hij zijn hand terughaalde was er Tsaraat op, een huidaandoening die op sneeuw leek.

Werd vroeger deze ‘ziekte’ eenmaal geconstateerd, dan werd de persoon onrein verklaard en moest hij tijdelijk buiten de stad in quarantaine. Door zijn laster waren mensen uit elkaar gehaald en gescheiden. Als rectificatie moest hij zelf ook isolement ervaren. Wanneer de ziekte over was, moest de gewezen kwaadspreker een offer brengen om zijn reiniging te voltooien.

Dit offer bestond uit twee duiven: één werd geslacht en de andere werd na een bepaald ritueel vrijgelaten.

Dit roept twee vragen op: waarom werden er juist vogels gekozen en waarom werd de tweede vogel niet geslacht?

Vogels

De Talmoed geeft antwoord: vogels fluiten en kwekken aan één stuk door. Zoals de kwaadspreker zijn mond niet kon houden, zo zingen vogels non-stop! Laster moet stoppen, vandaar dat de ene vogel geslacht werd. De tweede, die bij het ritueel gebruikt werd, bleef leven; een mens is namelijk niet alleen verantwoordelijk voor de slechte woorden die hij uitspreekt. Hij moet ook verantwoording afleggen voor wat hij níet gezegd heeft wanneer hij zijn mond wél open had moeten doen.

Kwaad kan slechts gedijen wanneer men zwijgt.

Ijow, adviseur van Farao, werd gestraft omdat hij zweeg toen de Endlösung van het Joodse volk in het Egyptische paleis besproken werd. Awiehoe vond de dood omdat hij niet protesteerde toen zijn broer Nadav kwaadsprak over Moshe en Aharon.

Heel veel ellende had in de Tweede Wereldoorlog voorkomen kunnen worden als de vrije landen tijdig op waren gekomen tegen de bezetting en het uitroeien van miljoenen mensen! In 1938 annexeerde het naziregime het Sudetenland dat toen deel uitmaakte van het toenmalige Tsjechoslowakije. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk moedigden de annexatie aan om zo de vrede te kunnen bewaren. De rest van de wereld keek weg. In 2014 annexeerde Rusland de Krim. Ook dit werd min of meer door de wereld gedoogd. Wat de totale gevolgen van dit zwijgen zullen zijn, kan op het moment van dit schrijven nog niet worden overzien! En wie zich niet over 7 oktober uitspreekt is verantwoordelijk voor de gevolgen hiervan. Soms moet je stil zijn, maar soms zijn zwijgen en wegkijken ronduit levensgevaarlijk.

Kwaadspreken

Tsaraat was niet alleen een ziekte die zich op de huid manifesteerde. Ook kleding of de muren van je huis konden bepaalde vlekken vertonen die door de priesters geanalyseerd moesten worden. Soms werd er een week gewacht om te kijken of er veranderingen in de Tsaraat te bespeuren waren. Als de ziekte aanhield moest gedragen kleding weleens verbrand worden en bevlekte muren verwoest om op een afdoende manier de ziekte en de zieke te genezen.

De Rambam vertelt ons dat kwaadspreken, ook al is wat wij zeggen waar, even erg is als moord, verboden relaties en afgodsdienst samen!

Iedereen weet het: Kwaadspreken is verboden, maar toch wordt het zo veel gedaan. Wat is het toch dat men de verleiding niet kan weerstaan?

Men zou kunnen denken dat er een of ander mystiek verband bestaat tussen lasteren en de Tsaraatziekte en die zal er heus wel zijn. Er bestaat echter ook een simpel en direct verband. Iemand die kwaadspreekt doet dit niet zomaar. Hij denkt daar iets mee te bereiken. Wat hij zeker bereikt is een misvorming van zijn huid. Deze huidverminking weerspiegelt de vervorming van zijn eigen ziel.

Mensen die lekker in hun vel zitten en mentaal gezond zijn hebben geen behoefte aan kwaadspreken. Ze hoeven zichzelf niet te verheffen door een ander te vernederen. Ze zijn zelf al op een aardhoop, misschien niet bovenaan, maar ze dromen wel van een ladder die aan de onderkant op de grond staat en aan de bovenkant de hemel bereikt.

וַֽיַּחֲלֹ֗ם וְהִנֵּ֤ה סֻלָּם֙ מֻצָּ֣ב אַ֔רְצָה וְרֹאשׁ֖וֹ מַגִּ֣יעַ הַשָּׁמָ֑יְמָה

En hij (Yakov) droomde over een ladder die op de aarde stond waarvan de bovenkant de hemel bereikte…

Stevig in je schoenen

We leven in de realiteit. Tegelijkertijd weten wij deze realiteit te combineren met een hoger doel, met een ideaal. Een mens kan zich met iets hogers verbinden. Hij kan zijn aandacht af en toe focussen op het feit dat G-d onvoorwaardelijk van hem houdt, precies zoals hij is, ongeacht zijn gebreken of zijn fouten. Als hij dat doet zal hij een aangenaam beeld van zichzelf ontwikkelen. Hij zal lekker in zijn vel zitten en geen behoefte hebben om een ander met woorden te verlagen. Hij blijft realistisch en is zeker niet blind voor de feiten om hem heen. Hij weet wel degelijk wanneer iemand anders fouten maakt. Het is niet zo dat hij zich weerhoudt van laster omdat hij bang is van een G-ddelijke straf. Hij ondersteunt de verkeerde handelingen die hij bij een ander waarneemt absoluut niet. Dit motiveert hem echter niet om er met anderen over te spreken. Nee, hij gaat juist actie ondernemen om zijn vriend te helpen om de situatie te corrigeren. Bij hem is er geen behoefte aan laster! Want kwaadspreken over een ander heeft in de geschiedenis nog geen enkel probleem opgelost of een wond genezen of een negatieve situatie verbeterd.

Als je behoefte hebt om kwaad te spreken is dat waarschijnlijk uit onzekerheid en arrogantie. Die twee gaan altijd samen. Maar als je gezond bent en stevig in je schoenen staat dan heb je geen laster nodig om een diep en ongelukkig gat in jezelf op te vullen.

Dan ben jij een ladder-persoon. Iemand die weliswaar aards is, met alle problemen die daarbij horen, maar ook iemand die zich tegelijkertijd bewust is van het feit dat hij de hemel kan raken. Niemand kan jouw waardigheid en zelfrespect afnemen. Je hebt een bepaald doel waar je je op focust en het kwaad dat om je heen gebeurt is geen reden voor jou om tot kwaadspreken over te gaan.

Drie vormen van laster

De Torah noemt drie soorten Tzaraat in Wajiekra 13-2. De aandoening kon drie vormen aannemen:

• שְׂאֵ֤ת > een zwelling
• סַפַּ֙חַת֙ > een vlek
• בַהֶ֔רֶת > een lichtverkleuring

Alle drie reflecteren direct de toestand waarin de kwaadspreker verkeert. De soort huidziekte reflecteert de gemoedstoestand van de zieke.

De zwelling is de persoon die zich onzeker voelt en zich verheft door een ander in een kuil te plaatsen. De ene verdooft zijn onaangename gevoelens door een driedubbele maaltijd te eten en een ander gebruikt laster als uitlaatklep.

De vlek is iets dat op de huid is. Deze laster is niet van hem afkomstig, maar zit er als een extraatje bovenop, net als de wond die iets vreemds voor de huid is. Het hoort er niet te zijn. Het is een weefsel dat niet bij het lichaam hoort. Dit vertegenwoordigt diegene die graag meedoet. Zelf is hij niet begonnen met kwaadspreken, maar eenmaal in de sociale groep, durft hij er niet van af te wijken door het spannende gesprek te stoppen of ervan weg te lopen. Bij hem ontbreekt de wilskracht om te zijn wie hij eigenlijk is.

De lichtverkleuring is de persoon die alles duidelijk (‘licht’) denkt te weten over de ander. Hij ziet een bepaald gedrag en weet al meteen waarom die persoon dat gedaan heeft en trekt zijn conclusies. Hij is zo zeker van zijn zaak, hij is zo arrogant dat hij niet eens navraag doet over wat er aan de hand is. In plaats van kwaad te spreken kan hij ook even informeren en vragen wat er gebeurd is. Misschien kun je helpen oplossen in plaats van het probleem en diegene die eronder lijdt nog verder de grond in te boren. Het geven van het voordeel van de twijfel getuigt van grootsheid en bescheidenheid.

Ben je zelf gezond, dan heeft laster jou niets te bieden. Ben je een zuurpruim, dan zie je bij jezelf en bij anderen een berg van negativiteit. Ben je een levensgenieter, dan zijn de moeilijkheden niet verdwenen, noch van jezelf noch van een ander, maar je kijkt er wel anders naar.

Hoe je kijkt

Ook daarover geeft de Torah ons een subtiele boodschap: soms moest een kledingstuk waar Tsaraat op geconstateerd was gewassen worden – waarna er een week gewacht moest worden:

וְרָאָ֨ה הַכֹּהֵ֜ן אַחֲרֵ֣י ׀ הֻכַּבֵּ֣ס אֶת־הַנֶּ֗גַע וְ֠הִנֵּה לֹֽא־הָפַ֨ךְ הַנֶּ֤גַע אֶת־עֵינוֹ֙

En de Kohen zal kijken nadat de vlek gewassen is en zie, het oog van de vlek was niet omgewenteld…

Hoezo het oog van de vlek? Daarmee wordt natuurlijk bedoeld hoe de vlek er uit zag, maar waarom het woord עין (ajien) gebruiken dat oog betekent en dat tevens de 16de letter van het Hebreeuwse alfabet is. Omdat het verschil tussen kwaadspreken en stil zijn direct verbonden is met je oog, met hoe je naar dingen kijkt. Het is het verschil tussen נגע (negua) een plaag, vlek of letsel en ענג (oneg) dat plezier betekent.

De twee woorden נגע (negua), plaag en ענג (oneg) plezier hebben beide dezelfde letters, alleen de volgorde van de letters is anders. Bij het woord  נגע (negua), plaag, staat de letter ע, dat oog betekent, als laatste en bij het woord ענג (oneg) staat de letter ע (oog) als eerste. En daar moest de Kohen naar kijken: Waar was jouw oog? Hoe keek jij naar zaken in je leven? Had je een negatief oog, oftewel een pessimistische blik op zaken, en klaagde je? Of was je iemand die dankbaar naar het positieve in zijn leven bleef kijken. Had je de ע van het woord נֶּ֤גַע (negua), plaag, weten te verplaatsen naar het begin van het woord om zo plezier, ענג (oneg) te verkrijgen? Was je van een ongezonde, negatieve zuurpruim een levensgenieter geworden?

Als je na een week van quarantaine jezelf genezen had van je onzekerheden en leegtes, dan was je weer in staat om tot de maatschappij toe te treden en uit je zelfisolatie te gaan. Wanneer je jezelf op een positieve manier kan bekijken, dan kun je dat ook bij je medemens. Je behoefte en beweegreden tot kwaadspreken is dan automatisch verdwenen.

Het grootste plezier, ענג (oneg), dat ouders kunnen hebben, is wanneer ze van iemand anders horen dat hun kind zich goed gedragen heeft. Misschien wisten zij al dat hun zoon of dochter deze karaktereigenschap had of zich zo gedroeg of misschien klopt het zelfs helemaal niet. Maar het hart van Papa en Mamma zwelt op van liefde, trots en plezier wanneer zij op een ouderavond goede geluiden over hun kind(eren) te horen krijgen. Dit is wat positieve woorden over een ander teweeg kunnen brengen.

Evenbeeld: liefde verspreiden

Wij zijn naar het evenbeeld van G-d geschapen. We kunnen G-d geen groter plezier doen dan op een positieve manier over Zijn kinderen te spreken. En dan, dames en heren, zult U zien dat het goede zich gaat uitbreiden. Het negatieve heeft dan geen ruimte meer en verdwijnt vanzelf.

G-d is diegene die het spreken in ons geschapen heeft. Dat was een gigantische maar ook riskante actie. We zijn de enige schepselen op aarde die deze kunde bezitten. Laten we deze instrumenten, onze tanden, keel, gehemelte en tong die tot onze beschikking gesteld zijn, optimaal gebruiken. Laten we woorden en zinnen benutten om goede en liefdevolle gevoelens weer te geven. Een lief woordje hier, een vriendelijke Whatsapp daar, een respectvolle e-mail of een leuk ansichtkaartje maakt een wereld van verschil. 

Denk na voordat je iets zegt. Heb je kritiek? Kijk eerst eens waar het vandaan komt. Zeg je het uit liefde of heb je behoefte om te laten zien dat je beter bent? Ben je de andere persoon aan het helpen of voel je jezelf onzeker?

Zorg ervoor dat je jezelf voldaan en gelukkig voelt en dan zal je een ander ook op een positieve manier bekijken.

De mens is het enige schepsel dat kan spreken. Zorg ervoor dat jouw woorden laten zien dat je een mens bent, iemand die grootsheid, waardigheid en zelfrespect uitstraalt. Met onze woorden en zinnen kunnen wij hele werelden creëren, liefde verspreiden en genezing bewerkstelligen. Wat zeg jij?

Bracha Heintz

Gebaseerd op een les van Rav YY Jacobson
Opmaak Rianne Meijer en Sonja Tamam en Devorah van der Heiden

 

Klik hier om wekelijks per WhatsApp een artikel te ontvangen!

Beeld: chabad.org