Shemot | Overlevingsgeheimen

Slavernij, vervolging, baby’s in de Nijl gooien, gaskamers en zelfmoordaanslagen. Wij bestaan nog steeds en we blijven hopen en dromen. Net als Yosef: een dromer bij uitstek die buiten alle logica om, over allerlei hindernissen in zijn leven heen sprong. Wij zijn de erfgenamen van Yosef en leren van hem de spelregels om te overleven.

Download hier een printversie van dit artikel (PDF)

Welkom in Shemot, het tweede van de vijf boeken van de Torah. Bereeshiet, het eerste boek was de inleiding. Daarin werd verteld hoe de wereld geschapen werd, over de zondvloed, de aartsvaders en de komst van Yakov en zijn gezin naar Egypte. Een inleiding van 2000 jaar is voorbij en in Shemot kan het verhaal van het Joodse volk beginnen.

Niet te verslaan 

Yakov, de derde en laatste aartsvader is inmiddels overleden. Zijn zoon Yosef, de onderkoning van Egypte, die het hele volk van de hongersnood gered had, is ook gestorven. Zijn broers en die hele generatie leven ook niet meer.

“Een nieuwe koning stond op over Egypte die Yosef niet kende.”
Shemot 8-1

Oh werkelijk, hij kende Yosef niet? Was hij zijn geschiedenis boek kwijtgeraakt of had hij misschien de krant niet gelezen? Nog nooit van Yosef gehoord? De man die één generatie terug heel Egypte van de hongersnood had gered? Rashi vertelt ons, dat hij dééd alsof hij hem niet kende.

De Keli Yakar, die Rabbijn van Praag was aan het begin van de 17de eeuw, belicht een andere invalshoek: Farao kende Yosef niet, hij was er zich niet van bewust hoe Yosef in elkaar zat. Hij begreep hem niet. Hij had de details van zijn leven onvoldoende tot zich door laten dringen. Het lukte hem niet om de hoedanigheid van Yosef te waarderen.

Had hij zich wél verdiept in het karakter van Yosef, dan was een hoop ellende bespaard gebleven voor zowel het Egyptische als voor het Joodse volk.

Had Farao wel begrepen hoe Yosef in elkaar zat, dan had hij kunnen concluderen dat Yosef niet te verslaan was. Keer op keer, ondanks alle tegenspoed wist Yosef zich weer op te trekken. Altijd maar weer kwam hij uit de put, uit de slavernij en uit de gevangenis. Net zo lang totdat hij de facto de leider werd van de toenmalige beschaafde wereld. Een figuur die alles constant overleefde.

Dromen

Waarom? Het was allemaal op zijn dromen gebaseerd. Iedereen zou voor hem buigen. Yosef heeft zijn droom en wens nooit losgelaten. Het was een droom en per definitie niet de realiteit. Want eenmaal in een put, kun je er per definitie nooit zelf uitkomen, net zo min je jezelf uit de slavernij of gevangenis zou kunnen bevrijden. Maar Yosef heeft niets met de natuurlijke orde van zaken te maken. Deze leider hanteert zijn eigen spelregels. Hij overleeft elke tegenslag en elke vijand op een totaal onverwachte en onlogische wijze. Hij springt over alle hindernissen die het leven met zich meebrengt heen.

We zijn inmiddels 4000 jaar verder. We dromen nog steeds. Ruim 4000 jaar lang proberen onze vijanden ons uit de geschiedenisboeken te verwijderen. We zijn er nog steeds en we blijven hopen en dromen. Telkens weer komt er een nieuwe Farao, keizer, koning of president die Yosef niet kent en die een hoop ellende veroorzaakt voor het Joodse volk en daardoor uiteindelijk ook voor zichzelf.

Verdwenen van aardbol

Want waar is Farao nu? En het Babylonische rijk of het zo machtige Romeinse rijk? Farao, Achashwerosh, Antiochus, Titus, Ferdinand, Hitler, Stalin, en nog meer van deze lieverdjes zijn niet alleen zélf van de aardbol verdwenen, maar ook hun volk, hun cultuur en alles waar zij voor stonden is verdwenen. Zij kenden Yosef niet. Ze begrepen het niet en het valt ook niet te begrijpen. Onze overlevingskracht valt met geen enkele logica te verklaren.

Slavernij, vervolging, baby’s in de Nijl gooien, gaskamers en zelfmoordaanslagen zullen ‘het Joodse probleem’ nooit oplossen. Het geheim is dat zij alleen ons lichaam kunnen pakken. Daarentegen is onze geest onverwoestbaar. We zijn jaar in jaar uit achtervolgd, gemarteld en op de brandstapel gezet. Joden zijn vermoord door de eeuwen heen. Joden wel, maar waar ze voor stonden en waar zij in geloofden nooit!

In de zomer van 1921 werd de vorige Lubavitcher Rebbe, Rabbi Yosef Yitschak Shneersohn (1880-1950) door de Russische geheime dienst ondervraagd. De Sovjet Unie was namelijk geen vrij land. Men kon daar niet leven zoals men wenste. Vrijheid van meningsuiting bestond niet en iedereen die zich niet conform het regeringsbeleid uitte werd gecensureerd. Eén van de zaken die de regering verbood was religie. Het communisme liet geen geloof toe. De Lubavitcher Rebbe had echter een ondergronds systeem opgezet om het Jodendom, ondanks het toeziend oog van de geheime dienst, toch voort te zetten. Maar nu moest hij voor zijn ‘misdaden’ verantwoording afleggen. Vijftien agenten met geweren waren bij de ondervraging aanwezig.

‘Wij zijn leden van het comité dat onderzoek doet naar religieuze activiteiten’ verklaarde één van de agenten die aan het hoofd stond. ‘Op dit moment zijn we met de Joodse G-dsdienst bezig. U bent uitgenodigd om enkele vragen toe te lichten over Kabbala en Chassidisme’.

‘Ik ben al tweemaal door de geheime dienst uitgenodigd en ik heb al verklaard dat ik van mijn principes niet af zal wijken’ antwoordde de Rebbe, ‘De persoon of de duivel die mij op andere gedachten kan brengen, is nog niet geboren’.

Nog voor de Rabbijn zijn zin af kon maken, pakte één van de ondervragers het geweer dat voor hem op tafel lag en verklaarde: ‘Dit speelgoedje is bij machte om vele principes opzij te schuiven en het opent de mond van mensen die niet spreken willen’.

‘U maakt een grote fout’ antwoordde de Rebbe, ‘dit speelgoed maakt enkel indruk op mensen die niet geloven; lafaards die maar één wereld hebben en vele goden. Mensen bij wie elke lust ‘een god’ is en die bang zijn om deze wereld kwijt te raken. Maar dit speelgoed beangstigt niet een Jood die twee werelden heeft en maar één G-d. Het maakt zelfs geen enkele indruk op hem.’

Onmogelijk

Inderdaad: het is mogelijk om iemand van het leven in deze wereld te beroven. Maar net zo min men G-d verwoesten kan, zo is het onmogelijk om de Joodse ziel, de Joodse geest om te brengen. Door de millennia heen is bewezen dat het Jodendom, dat eeuwige lichtpuntje, niet te vernietigen is. Dit is wat Farao niet (her)kende. Dit is de fout die elke vijand van het Joodse volk keer op keer maakt. 

Wij hoeven niet eens naar voorbeelden uit de vorige eeuw te zoeken; op 1 januari 2020  kwamen 92.000 Joden bij elkaar in een stadion in de staat New Jersey in de VS. Zij kwamen uit de hele wereld bijeen om een Siyoem te vieren. Dat is een feest dat gevierd wordt wanneer men een bepaald Joods leerboek uit heeft en men er weer opnieuw mee begint. Zeven jaar lang, dag in dag uit, hadden deze mensen wereldwijd hetzelfde stukje uit de Talmoed (de mondelinge leer en toelichting van de Torah) geleerd. Na zeven jaar was de cyclus rond en begonnen ze weer opnieuw. Om dit te vieren waren ze bijeengekomen.

Er waren overlevenden van de Holocaust aanwezig die met hun kinderen en kleinkinderen kwamen vieren dat het Joodse volk, na 1945, vanuit een klein overgebleven zaadje weer was gaan groeien en bloeien. De Torah is wat deze 92.000 mensen bij elkaar hield. Hand in hand hebben ze in het stadion geluisterd, geleerd en gedanst. Mensen uit de hele wereld hebben elkaar daar ontmoet. Ze waren al bevriend voordat ze de locatie binnen waren gestapt. Ze waren uit de hele wereld overgevlogen, niet voor geld, niet voor lusten of oppervlakkig plezier. Het is hun Joodse ziel en geest die hen gemotiveerd had om een ticket te kopen en bij elkaar te komen om uitdrukking te geven aan de eenheid waar zij zeven jaar lang aan gewerkt hadden.

Na afloop van dit gigantisch evenement was Becky, de plaatselijke hoofdverantwoordelijke van het stadion zeer onder de indruk. Maar waarvan? Ze schreef de volgende verklaring (vertaald uit het Engels):

Beste Siyoem team,

Terwijl ik dit schrijf is het 2 uur ’s nachts en ben ik net, na afloop van de Siyoem, thuis gekomen.

Namens ons hele team wil ik mijn diepste trots en plezier uiten over het feit dat wij de gelegenheid hebben gehad om jullie te mogen ontvangen.

Toen het comité ons in juli benaderde begrepen wij helemaal niet om wat voor een evenement het ging. Wij hadden geen idee wat ons te wachten stond of wat er daadwerkelijk ging gebeuren.

Dankzij onze nauwe samenwerking begonnen wij langzamerhand een beeld te krijgen. . Naar mate de datum naderde heb ik mijn personeel ingelicht over de aard van het evenement, maar niets had ons kunnen voorbereiden voor wat er werkelijk ging gebeuren.

Duizenden tickets werden er bij de ingang gescand. Dat waren, behalve de Rabbijnen aan de hoofdtafel die via de VIP ingang naar binnen waren gekomen,  al jullie vrijwilligers en teamleden. Een aantal punten hebben een zeer diepe indruk op ons gemaakt:

1 Wij hebben een kast waar gasten items in kunnen leggen die wij kenmerken als gevaarlijk of ongeschikt. Bij een evenement van deze omvang worden er meestal 700 a 1000 items in beslag genomen en opzij gezet. Vanavond was de kast volkomen leeg!

2 Er heeft geen enkel incident plaatsgevonden dat met dronkenschap of wild gedrag te maken had. Niet één! In al die 28 jaar dat ik in de arena heb gewerkt en meer dan 300 evenementen heb georganiseerd is dit niet één keer eerder voorgekomen!

3 Alle teams waren stomverbaasd over de hoeveelheid bedankjes die wij aan het einde van de avond mochten ontvangen. Ik dacht zelfs dat de mensen daartoe opdracht hadden gekregen!

Ik vind het vreselijk jammer dat de Siyoem alleen maar één keer om de zeven jaar plaatsvindt. Dit evenement was voor ons allen een genot.

Becky Syrett
Operationeel manager

Dit was een Yosef-actie, een bijeenkomst waarbij de eeuwigheid van de Torah, van het Joodse volk en van G-d gevierd werd. Liefde, saamhorigheid, innerlijk geluk, tevredenheid en rust zijn het resultaat wanneer mensen bij elkaar komen om hun geestelijke prestaties te vieren.

Erfgenamen

Ook wij zijn de erfgenamen van Yosef. Mede dankzij hem kennen wij nu ook de spelregels om te overleven. Wij weten dat onze natuurlijke staat bovennatuurlijk is, mits wij ons via de Torah verbinden met de Allermachtigste. De feiten liegen er niet om. Na 4000 jaar zijn wij er nog. Onze vijanden kennen Yosef niet en trekken uiteindelijk aan het kortste eind. Want wij blijven dromen over vrede in stadions, in Israel en in de hele wereld, over de herbouw van de Tempel in Yerushalayim en over de Koning Mashiach.

Shabbat Shalom!

Bracha Heintz
chabadutrecht.nl

Gebaseerd o.a. op een artikel van Naftali Silverberg